Научная работа "Хуран кукли"

• 1 слайд

  ХУРАН КУКЛИ
  Министерство образования и молодёжной политики
  Батыревского района Чувашской республики
  Автор: Кириллова Елена Юрьевна
  ученица 4 класса МБОУ «Тарханская СОШ»
  Научный руководитель: Косойкина Надежда Васильевна
  
  

• 2 слайд

  
  
  Тĕпчев тĕллевĕ: Чӑваш халӑх йӑла-йĕркинче хуран кукли мĕнле вырӑн йышӑннине тишкересси.
  

• 3 слайд

  Тĕпчев задачисем: 1) тĕпчев ĕҫне тишкерме пулӑшакан литературӑпа паллашасси;
  2) материала пуҫтарса йĕркелесси;
  3) пухнӑ матариалпа усӑ курса презентаци тӑвасси.
  

• 4 слайд

  .
  

• 5 слайд

• 6 слайд

• 7 слайд

  
  Тĕрлĕ халӑх хуран куклине апатра усӑ курни.
  Турци халӑхĕн пельмень евĕрлĕ апачĕ дюш- вара украина халӑхне питĕ килĕшнĕ.Украинецсем ку ҫимĕҫе вараники, кайран вареники теме пуҫланӑ. Галушки тесе калаҫҫĕ ку ҫимĕҫе.Раҫҫей ҫыннисен те хуран куклипе ҫыхӑннӑ тĕлĕнтермĕшсем пур иккен. Кивĕ Ҫĕнĕ ҫул каҫĕнче хуран кукли пĕҫернĕ май ӑшне тĕрлĕ япала( вак укҫа, тÿме, тӑвар, сахӑр , пӑрҫа, фасоль тата ыт.те ) хураҫҫĕ. Кашни ҫемье хӑй тӑвать тĕлĕнтермĕшне. Тĕлĕнтермĕшĕ кама лекет, ҫав ҫын ҫула мĕнле иттернине, малалла мĕн кĕтнине пĕлтерет теҫҫĕ.
  

• 8 слайд

• 9 слайд

  
  Апат пĕҫерес йӑла-йĕрке ҫемьере тата кÿршĕ ялсенче.
  
  Пирĕн ҫемьен те хуран кукли юратнӑ апачĕ. Эпир аннепе пушӑрах вӑхӑтра хуран кукли ҫупма юрататпӑр. Эпĕ ытларах чухне хуран куклине ӑшне тӑпӑрч хунине килĕштеретĕп. Ҫулла ҫырларан туса ҫиме тӑрӑшатпӑр. Аслӑ Чемен ялне хӑнана кайсан хуран куклине улмапа симĕс суханран тунине астивсе курнӑччĕ.
  

• 10 слайд

  Мĕнле хатĕрлемелле-ха хурӑн кукӑлĕн чустине?
  
  
  Кукăль валли: 350г ҫӑнӑх, пĕр ҫӑмарта, тӑвар ( тутӑ каламалӑх) ӑшӑ шыв илсе хутӑштармалла, ывсӑ ҫине хурса унаса ҫемҫетмелле.. Тăпăрчă, çăмарта, симĕс сухан, тăвар, услам çу тата вăр – варлăхпа йăл кулă.
  /Мĕн чухлĕ кирли миçе çын валли хатĕрленинчен тата кăмăлăртан килет/.
  

• 11 слайд

  1. Чустана 4 пая пайламалла. Кашни пайне йĕтĕрлесе сармалла, ҫÿхе стаканпа ҫаврашкасем касмалла . Сухан туратпăр.
  
  2.Сухана тăпăрчăпа, çăмартапа лайăх кăна хутăштаратпăр.
  

• 12 слайд

  3. Кукăль «кантрине» хитре явма, паллах, хăнăху кирлĕ. Унтан та ытларах - йăл кулă! Çум çумламастпăр – çке эпир – хуран кукли çупатпăр.
  4. Хитре пулчĕ вĕт? Çиме ан васкăр – халь çак илĕртмĕшсене кăшт тăвар янă вĕрекен шыва сиктермелле. Пиçнĕ кукӑльсене малтан дуршлаг ҫине илсе хумалла( шывĕ сӑрхӑнтӑр), унтан услам çупа сиктермелле, çиелтен симĕс сухан сапса хитрелетсен тата та селĕмрех пулмалла.
  

• 13 слайд

  Сăмах та çук… Ытла та тутлăран чĕлхене çăтса яма пулать.
  

• 14 слайд

  Хальхи медицина мĕн калать?
  
  21-мĕш ĕмĕрте этем ытларах хими хутӑшĕнчен хатĕрленĕ апат-ҫимĕҫ ҫиет. Ҫакӑ сывлӑха сиен кÿрет.Сывлӑхлӑ, илемлĕ, ҫирĕп пулас тесен экологи енчен таса апат ҫиме тӑрӑшмалла.Чӑн- чӑваш апачĕ, хуран кукли, таса апат шутне кĕрет те ĕнтĕ. Ăшне ҫырла хурса пĕҫернĕ хуран кукли организма витаминсемпе пуянлатать.Тӑпӑрчран ӑсталанӑ кукӑль шӑлсене, шӑмӑсене кальципе тивĕҫтерет. Пӑспа пĕҫернĕ хуран кукли усӑллӑ пулнине ҫирĕплетеҫҫĕ медиксем.
  

• 15 слайд

  
  Эпир юратакан хуран кукли йӑлтах килти апат. Ҫӑнӑхĕ те хамӑр тырӑран, шывĕ те хамӑр пусран,ҫӑмарти, улми, суханĕ, тӑпӑрчĕ, ҫӑвĕ, ҫырли, кĕрпи, кирлĕ пулсан какайĕ те йӑлтах хамӑрӑн. Пĕҫерме ҫеҫ ан ÿркен.
  
  

• 16 слайд

• 17 слайд

• 18 слайд

• 19 слайд

   
  Пĕтĕмлетÿ.
   
  Тĕпчев ĕçĕнче хуран кукли чӑвашсен сумлӑ апачĕсенчен пĕри пулнине пĕлтĕмĕр .
  Ку апат – ҫимĕҫе чӑвашсем пысӑк уявсенче , хӑна умне лартса панă. Кулленхи пурнӑҫра эпир те, хальхи чӑвашсем хуран кукли пĕҫерсе ҫиетпĕр. Ҫулла вӑрмантан ҫырла татса килсен пĕҫеретпĕр. Ытларах чухне ал айĕнчи япаларан ӑсталатпӑр.Чӑвашсем ҫеҫ мар, ытти юнашар пурӑнакан халӑхсем те ку апата пĕҫереҫҫĕ, юратса ҫиеҫçĕ.
  

• 20 слайд

  Литература:
   
  1. Чăвашла – вырăсла словарь. М.И.Скворцов.1992ç.
  2. Самант журнал.2008ç №7.
  3. Хĕлхем. 3 класс. З.Н.Портнова, Ю.Д.Сергеев.
  4. Тăван сăмах. 3 класс. Г.Н.Волков, Л.И.Михайлова.
  5. Словарь чувашского языка.16-17 том. Н.И Ашмарин.
  7.Этимологический словарь чувашского языка. Том2. М.Р.Фёдоров.
  8.Тăван ен, 6-7 кл. Е.Енькка.