Разработка по уйгурскому языку на тему "Пеил заманлири" 4 класс

Уйғур  тили  4-синип

Дәрисниң мавзуси: Пеил заманлири.

Дәрисниң мәхсити:1.Билим бериш. Пеил заманлири тоғрилиқ умумий чүшәнчә бериш. Пеил бойичә алған билимини тәкшүрәш.                                                                                                                                                                       2. Йетилдүрүш. Чирайлиқ вә хатасиз йезишқа, өз алдиға ишләшкә  адәтләндүрүш.  

 3. Тәрбийиләш. Диққәтчанлиққа тәрбийиләш.  

Пайдиланған көрнәкликләр: Сөзләр, карточкилар, оюнлар: «Жип тартиш», «Төртинчи  ошуқ».

Дәрисниң усули: Қараевниң методи бойичә дәрижилик тапшурмиларни орунлаш. 

Дәрисниң бериши:1. Уюштуруш пәйти. 

                                               а) Дәрискә тәйярлиниш. 

2. Өй тапшурмисини сораш: дәптәрләрни жиғип, тәкшүрәш. 

3. Дәрижилик тапшурмиларни орунлаш арқилиқ балиларниң билимини байқаш. 

І дәрижә.

1-тапшурма. Аддий пеилни қошма пеилға айландур.  

Оқуди.    Оқуди – оқуп болди, оқуп ятти,  оқуп кәтти,  оқуған еди.  

Тиңша.    Тиңша – тиңшап ятти, тиңшап турди, тиңшап олтарди, тиңшап маңған еди.  

2-тапшурма. «Ас» сөзини шәхсләр билән түрлә.

Бирлик түри:                                   Көплүк түри: 

І шәхс асимән.                                І шәхс асимиз.              

ІІ шәхс асисән,асисиз.                   ІІ шәхс асисиләр.

ІІІ шәхс асиду.                                ІІІ шәхс асиду.

3-тапшурма. Синонимини яз. 

            Зерәк- әқиллиқ. 

            Ләззәтлик- татлиқ, дәмлик. 

            Бехил- пишшиқ.

4-тапшурма. «Дост» сөзини келишләр билән түрлә. 

Баш келиш  дост.

Егилик келиш  достниң.

Чүшүм келиш  достни.

Бериш келиш  достқа.

Чиқиш келиш  досттин.

Орун-вақит келиш  достта.

            (ІІ дәрижигә  көчүштин  бурун  оюн  ойнаймиз.)  

«Жип тартиш» оюни.

Устаз                                       сайрайду.

Мөшүк                                    болиду.

Булбул                                    исситиду.

Ай                                           миявлайду.

Күн                                         оқутиду.

Жиғин                                     йорутиду.   

ІІ дәрижә 

1-тапшурма. а) Ядқа  йезиш.  ә) Пеилниң  астиға  сиз.

Илим-әхлақ... Һәммини, 

Үгәттиң  сән,  устазим.

Келәчәкниң  йолини,

Көрсәттиң  сән,  устазим.

2-тапшурма. Бәштин мисал ойлап язиду.

Исим                                        Сүпәт                                 Пеил       

1. Китап.                                 1. Ақ.                                  1.Оқуди.

2. Гүл.                                     2. Чирайлиқ.                      2.Өсти.

3. Қәләм.                                 3. Узун.                              3.Йезиватиду.

4. Мәктәп.                               4. Йоруқ.                            4.Селинди.

5. Дәптәр.                                5. Татлиқ.                           5.Сетилди. 

«Төртинчи ошуқ» оюни.  

Қочақ, чөмүч, оқуйду, допа.  (пеил) 

Егиз, йоған, дәмлик, алма.   (исим)  

Сериқ, ухла, кәтти, учиду.  (сүпәт)   

4. Йеңи  мавзу.

Һазир қайси дәрис болуватиду?  

Түнүгүн силәр нәгә бардиңлар?

Ата-анилар жиғини қачан болиду?

( Тахтидики бу жүмлиләрни оқуп болғандин кейин, соал қоюлиду.) 

– Иш-һәрикәт қачан болуватиду?

(Һазир, бурун, кейин дейиши мүмкин) 

            Пеилларниң  вақитқа  бағлиқ  мәналири  пеил  заманлири  дәп  атилиду.  Пеилда  үч  заман  бар: Һазирқи  заман,  келидиған  заман,  өткән  заман. 

5. Китап  билән  ишләш. 

Қаидини үнлүк оқуш. 

Еғизчә орунлаймиз. Оқуп, заманни ениқла. 

Яш гүлчиләр гүлләрни өстүрүватиду. (Һазирқи заман) 

Мән бу кинони көрүп болған. (Өткән заман)

Язда балилар билән лагерьға баримән. (Келидиған заман)

            (Балилар йеңи мавзуни яхшилап чүшәнгәндин кейин, 3-дәрижини орунлайду.) 

ІІІ дәрижә 

Үч заманға бағлиқ жүмлә ойлап йезиш.

Язда момамниң йениға баримән. Һазир биздә уйғур тили дәриси болуватиду. Ахшам ата-анилар жиғини болди.

Өйгә тапшурма: 357-көнүкмини йезиш. 126-бәттики қаидини ядлаш. 

5. Йәкүнләш. – Бүгүнки дәристә немә үгәндуқ? Дәрис силәргә яқтиму? Немиси билән? 

– Пеил заманлири билән тонуштуқ.

– Кейинки дәристә немә тоғрисида сөзлишишимиз мүмкин, силәр қандақ  ойлайсиләр?

( Тоғра, натоғра болсиму балилар өз ой-пикрини ейтиши, тәхмин қилиши керәк.) 

Баһалаш: Дәрис давамида һәр бир тапшуруқни тәкшүрәп маңимән. Ахирида оқуғучи  алған пайлирини һесаплап, баһасини өзи қойиду.