9-сынып Сабақтың тақырыбы: 1921 жылғы жұт пен аштық

Алматы облысы Талғар ауданы

Кеңдала ауылы

Мектеп жасына  дейінгі щағын орталығы бар № 42 ЖББ орта мектептің

тарих пәнінің мұғалімі

Масимгазиева Мөлдір Ерсайынқызы

9-сынып

Сабақтың тақырыбы: 1921 жылғы жұт пен аштық

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: «Әскери коммунизм» саясатының нәтижесі мен  1921 ж елді жайлаған жұттың әсерінен болған аштық жайлы оқушыларға мәліметтер  беру, білім кеңістігін кеңейту.

Дамытушылық: ізденіс, салыстыра отырып сипаттауға, ой қорытын-дыларын жасауға  дағдыландыру

Тәрбиелік: Ұлтжанды, өз Отанын шексіз сүйетін, озық ойлы, адамгершілігі мол тұлға қалыптастыру.

Сабақтың түрі: аралас

Әдісі:  интерактивті, баяндау, сүрақ- жауап

Көрнекілік: карта,  слайд

Сабақтың жоспары       І.   Ұйымдастыру кезеңі

                                              ІІ.  Үй тапсырмасын сұрау

                                              III.  Жаңа сабақтың жоспары

                                              IV.  Сабақты бекіту:

                                              V.   Бағалау:

                                              VI.  Үйге тапсырма

Сабақтың барысы:  І.Ұйымдастыру кезеңі

·        Оқу құралын тексеріп түгелдеу;

·        Сынып оқушыларын өздері  таңдаған геометриялық фигуралар арқылы  бөлу;

·        Оқушылар зейінін сабаққа аудару;

3 топ  анықталды 1) Ақтар, 2) Қызылдар, 3) Интервенттер

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:

G  Үш топ өздері құрастырып келген кластерлері арқылы  өз тақырыптар бойынша  қорғайды  және мын сұрақтарға жауап беруі тиіс.

G  Әскери коммунизм саясаты деген не?

G  Жүзеге асырылған шаралар

G  Азамат соғысының  қорытындылары

G  Соғыс  жылдарындағы  экономикалық  саясаттың  бағыты  қалай  болады?

G  Бұл саясатты кімдер жүргізді ?

G  Қазревком мүшелері ?

Әр  топ мүшелеріне келесі топ мүшелерінен сұрақтар қойылады

Жаңа сабақтың жоспары:

1.     1921-1922жж аштықтың себебі

2.     Аштық қамтыған  аудандар

3.     Аштық салдары

·        Әскери  коммунизм саясаты  (1919-21жж)

нәтижесі:

·        1)Еңбек  өнімділігі  төмендеді

·        2) ірі, орта, ұсақ өнеркәсіп орындары  тоқтап қалды

·        3) Ауылшаруашылығы күрт төмендеді

·        4) Орталықтан басқару күшейді

·        5 )бұқара кедейленді

·               6) 1921-1922аштық

1921ж жазда қуаңшылықтан  малдың 80% - қырылды. Астық мол шыққан  Семей,  Ақмола  губернияларының азық-түлік отрядтары  аулшаруашлылық өнімінің 80%  азық-түлік отрядтары  әкетті.  Нәтижесінде  Қазақстанның астықты аймақтары ашықты

1921ж қарашада 1млн 508мың
1922ж наурызда 2млн 303200 адам ашықты

Демографиялық жағдай ауырлады.

         Орынбор,   Қостанай, Ақтөбе, Орал,  Торғай губернияларында  ауылдағы халық саны 1/3-не азайды
700 мың халық  республикадан тыс жерлерге көшіп кетті

Сабақты бекіту:

– 1920-1921 жылдарындағы аштық себебі қандай?

– Қайыршылықпен аштықтан  күйзелген халық үшін Кеңес үкіметі қандай щараларды қолға алды?

 Тарихи терминдер
Демография – грек тілінен «демос» -халық, «графус»-жазамын, халық өсу деңгейін зерттейтін ғылым саласы.
 Азық-түлік салғырты-  «артық» өнімнің мемлекет қарамағына алынуы

Бекіту кезеңі
1) Әскери коммунизм саясаты нәтижесі қандай болды?
2) Аштық жайлаған Қазақстан аудандар?
3) 1921ж қанша адам ашықты?  1922ж бұл көрсеткіш қаншаға өсті?
4) Аштықтың қандай салдары болды?

– Аштық жылдарында аурулар санының өсу себебі неде ?Азамат соғысының  қорыртындылары

– Мал санының  күрт төмендеуі, жұт жайлауы  елдің мал шаруашылығына  қалай әсер етті?

Тарихи диктант
 “Әскери коммунизм” саясаты және жұт _________жж     аштықтың басты  себебі болды.
Аштық жылдарында респуликадан тыс жерлерге _______ адам көшіп кетті.

Астығы мол шыққан Семей, Ақмола губернияларының 80%  азық-түлігін __________________ алып кетті

“Сандарды сөйлетейік”

1млн 508мың                                  1918-1920жж   
 2млн 303200 адам ашықты          1919-1921жж

700мың                                               1919ж        

1920-1922жж

1919ж

Полиглот
 1.How  many people  died  in   1922?
2 .  When was civil war?
3. How  many  people died in result
 civil war?

Ой толғаныс
Халықты аштыққа ұшыратқан  Кеңес үкіметінің бұл саясатына сіз қандай баға  берер едіңіз?

Бағалау .

§12 1921-1922жж аштық Кесте толтыру

Негізгі оқиғалар	күндері	нәтижелері мен маңызы

                                 Алматы облысы Талғар ауданы

Кеңдала ауылы

Мектеп жасына  дейінгі щағын орталығы бар № 42 ЖББ орта мектептің

тарих пәнінің мұғалімі

Масимгазиева Мөлдір Ерсайынқызы

Сабақтың тақырыбы:  Қазақ хандығының құрылуы

Сабақтың мақсаты:

? Қазақ хандығының құрылуы, оның алғашқы аумағы мен алғашқы қазақ хандары туралы мәліметтермен оқушыларды жан-жақты таныстыру;

? Тарихи құжаттарды оқу арқылы оқушылардың қазақ хандығын құру туралы өз пікірлерін айтып, мәселені тарихи шындық тұрғысынан  бағалау қабілеттерін қалыптастыру;

? Қазақ мемлекетін құрған қазақ хандарының іс-әрекеттерін негізінде оқушыларды ұлттық патриоттық тәрбиеге баулу.

Сабақтың түрі: аралас

Әдісі: интерактивті

Көрнекілік: карта,слайд, плакат

Сабақтың барысы:  І.Ұйымдастыру кезеңі

·        Оқу құралын тексеріп түгелдеу

·        Оқушылар зейінін сабаққа аудару

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:

u Қазақ хандығының құрылуы мына мемлекеттердегі  саяси оқиғаларға  байланысты?

u Әбілхайыр хандығындағы басым көпшілік тайпа?

u Әбілхайыр хандығын  әлсіреткен Сығанақ түбіндегі шайқас кімдермен болды?

u Рузбихан дерегі бойынша  Өзбек ұлысындағы негізгі тайпалар?

u ХІІІ ғасырда «қазақ» атауының қолданылып келген мағынасы ?

u Моғолстанда 1433-1462ж билік жүргізген  Шыңғыс қай ұрпағы ?

u Моғолстан жайлы жазған  шежіреші кім және оның еңбегі?

u  Моғолстан ханы Есенбұғаның қазақ сұлтандарына  қолдау көрсету себебі?

u Әбілхайыр хандығы жайлы  жазылған шығарма?

u  92 ру тайпадан тұратын мемлекет?

Жаңа сабақтың жоспары:

1.     Хандықтың негізін қалаушылар-Жәнібек пен Керей.

2.     Алғашқы қазақ хандығының аумағы

3.     Халқының этникалық құрамы

4.     Көрші елдермен қарым-қатынасы.

·        Керей хан, Болат сұлтан ұлы, Орыс хан шөбересі  1465—1474 жылдары билеген.

·        Әз-Жәнібек хан, Барақ хан ұлы, Орыс хан шөбересі 1474—1480 жылдары билеген.

·        Бұрындық хан, Керей хан ұлы, 1480—1511 жылдары билеген.

·        Қасым хан, Әз-Жәнібек хан ұлы, 1511—1518 жылдары билеген.

·        Момыш хан, Қасым хан ұлы, 1518-1523 жылдары билеген.

·        Тайыр хан, Әдік сұлтан ұлы, 1523—1533 жылдары билеген.

·        Бұйдаш хан, Әдік сұлтан ұлы, 1533—1538 жылдары Жетісу өңірін билеген.

·        Сабақты бекіту кезеңінде

1.     Жәнібек пен Керей кімнің ұрпақтары?

2.     Қазақ хандығы қай жерлерде құрылды?

3.     Қазақ хандығы қашан құрылды?

4.     Қазақ хандығының этникалық құрамы неліктен үнемі толығып отырды?

5.     Қазақ хандығы қандай елдермен қарым-қатынас жасады?

«Сандар жәрмеңкесі»:  екі топқа  жылдар жазылған парақтар таратылып, әр топ  өз сандарын таныстырып қорғауы керек. Бір топ өздеріне  берілген сандармен жәрмеңкеге шыққанда екінші топтан бір оқушы «сатып» алады. Егер тұтынушы ұсынушының жауабына қанағаттанбаса,  оған қарсы сұрақ қоюына болады. Екінші топ шыққанда  бірінші топтан бір  оқушы  сандарды  қабылдап алады.

1465-1466жж                1511-1518жж

1465-1474жж                 1521ж

1474-1480жж                 200мың

1480-1511жж                 300мың

1462ж                            1468ж

«Адастырмай жол көрсет»: бұл ойында жер-су аттары беріледі. Екі топ оқушылары осы көрсетілген жер – су аттарын картадан көрсету керек.

Моғолстан                  Шығыс Дешті-қыпшақ

Мәуеренахр                 Шағатай ұлысы

Қозыбасы

Тарихи деректі таны:

    1.“Хижраның 870жылы (1465-1466жж) Керей мен   Жәнібек  сұлтандар елде билік жүргізе бастады.”
  2. “Өзбек ұлысында ержүректері  қазақтар”
       3. “Қазақ сұлтандарын жазалауға аттанған Әбілхайыр     хан Аққыстау деген жерде бойын меңдеген
аурудан  қаза тапты”
4.  Осы деректе “Қазақ” сөзі “еркін”, “кезбе” деген мағынаны
береді.

Бағалау:

Үйге тапсырма: §35. Үй тапсырмасы:

Қазақ хандығының құрылуы  оқу, мазмұндау.

    Венн диаграммасын жасау.