«Тарих- ғасырлар куәсі» сайысы

«Тарих- ғасырлар куәсі» сайысы

(Қазақ хандығының 550 жылдығына орай)

Сайыс тақырыбы: «ТАРИХ- ҒАСЫРЛАР КУӘСІ» тарих апталығы аясында 11 сыныптар арасында интелектуалды сайыс кеші

Сайыстың мақсаты:

Білімділік: қазақ хандығы құрылуының тарихи оқиғалар тізбегін еске түсіре отырып, танымдарын арттыру;

Тәрбиелілік: тарихи ұлы тұлғалардың ерліктерін насихаттай отырып, отансүйгіштікке тәрбиелеу;       

Дамытушылық: өткенді еске түсіре отырып, болашаққа бағдар беруге баулу.

 Сайыс түрі: интелектаул ойын

 Сабақтың көрнекілігі: слайд шоу («Қазақ елі» видео ролик, қазақтың ұлы хандары мен батырларының фото суреттері, Қазақстан еліндегі батырларға арналған ескерткіштердің фото суреттері)

1. Сайыстың барысы:

• Құрметті, оқушылар. Бүгінгі тәрбие сағатымыздың тақырыбы

«Тарих-ғасырлар куәсі». Сабақ қазақ хандығының 550 жылдық мерейтойына арналған сайыс кеші түрінде өткізіледі.

• Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан

халқына арнаған 2015 жылғы Жолдауы қалай аталады? (Нұрлы жол болашаққа бастар жол» Жолдауы).

• 2015 жылы қандай атаулы мерейтойларды тойланады? (Қазақ

хандығының 550 жылдығы, Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Конституциямыздың 20 жылдығы, Ұлы Жеңістің 70 жылдығы).

«Қазақтың бүкіл тарихы – бірігу тарихы, тұтастану тарихы. Қазақ тек бірігу, бірлесу жолында келе жатқан халық» — деп президентіміз Н.Ә.Назарбаев айтып өткендей бұл ғасырда өмір сүріп отырған барша ұрпақ ғылым саласында өзіндік жол салар дара ұрпақ болуы тиіс. Олай болса болашаққа нық қадам жасау бүгіннен басталады.

2015 жылы Керей мен Жәнібек Шу мен Талас өзендерінің арасындағы аймаққа орналасып, қазақтың туын көкке көтергеніне 550 жыл толады. Бұл оқиға қазақ халқының тарихындағы  маңызды оқиға болды. Ол ұлан-байтақ өңірді мекендеген қазақ тайпаларының басын қосып шоғырландыруда, қазақтың этникалық аумағын біріктіруде, қазақтың байырғы заманнан басталған өз алдына жеке ел болып қалыптасуын біржолата аяқтауда аса маңызды және түбегейлі шешуші рөл атқарды.

Осыған байланысты, елімізде жастардың патриоттық сезімін барынша күшейту мақсатында бұл оқиғаны мерейтой күндерінің қатарына қосу мен Қазақ хандығының 550 жылдығын атап өтуге арналған іс-шараларды өткізу жөнінде мәселе қарастырылды.

Ата-бабаларымыз бізге бірліктің, ынтымақтың, тұтастықтың ұлы үлгісін көрсетіп кетті. Қазақстанның арғы-бергі тарихының ең ғибратты тағылымы, міне осында. Олай болса бүгінгі қазақ хандығының 550 жылдық мерейтойына арналған «Тарих-ғасырлар куәсі» атты сайыс сабағымызды бастайық.

Сайыс кешіне үш 11-сынып қатысады. Әр топ 6-адамнан жасақталады. Сайыс соңында жеңімпаз топ мақтау грамотасымен марапатталады. Сайыстың әділқазылар алқасымен таныстырып өтейін:

1. Кувандыкова Т. – тарих пәнінің мұғалімі

2. Миралиева Н.– тарих пәнінің мұғалімі

3.Көшербаева А. – тарих пәнінің мұғалімі

2. ВИДЕОРОЛИК «Қазақ елі»

3. Сайыс барысы:

І тур. «Ұранды ердің — ұрпағы қайсар»

І турда әр топ өздерінің атауын айтып, ұрандары мен төсбелгілерін таныстырады.

ІІ тур.«Толған ел тарихын таспен жазады,

Тозған ел тарихын жаспен жазады» туры (тарихтан сұрақтар)

«Иә, жоқ» ойыны

1.Дүниежүзі тарихы 4 кезеңге бөлінеді. (Иә)

2.Палеолиттен кейін неолит келеді. (Жоқ)

3. Мезолитте дәнүккіш ойлап табылды. (Жоқ)

4.Мезолитте садақ пен жебе ойлап табылды. (Иә)

5.Саналы адамнан кейін неандарталь адам келеді. (Жоқ)

6. Тұрмыста тұңғыш пайдаланылған маталл қола. (Жоқ)

7. Энеолиттік ескерткіш-Ботай. (Иә)

8. Қазақстанда қола дәуірінің тарихын зерттеген-Бекмаханов. (Жоқ)

9.Темір дәуірі 2 кезеңнен тұрады. (Иә)

10.Сақтар туралы мәлімет беретін Парсы, грек-рим деректері. (Иә)

11. Дарийге қарсы күрескен сақ патшасы- Томирис. (Жоқ)

12 Грек македон басқыншыларына қарсы күресті басқарған сақ жауынгері- Спитамен. (Иә)

13.Б.з.б. 7-6ғ. шыққан өнер «Аң стилі». (Иә)

14.Қазақстанда кейінгі темір дәуірінде пайда болған мемлекет- үйсін. (Иә)

15.Үйсіндердің билеуші лауазымы хан. (Жоқ)

16.Қаңлылар туралы жазған тарихшы Цыма Цянь. (Иә)

17.Б.з.б. 46-36жылдары қаңлылардың Қытайға қарсы көмек көрсеткен ел сақтар. (Жоқ)

18.Гумилев б.з.б. 209ж. ғұн державасы пайда болды деп жазды. (Иә)

19.Еділ (Атилла) б.з.б. 570-520жж. өмір сүрді. (Жоқ)

20.Сармат тайпаларының өмір сүру мерзімі б.з.б. 8ғ.-б.з. 5ғ. (Иә)

21.Түрік қағанатының негізін қалаған Мұқан. (Жоқ)

22.Батыс түрік қағанаты 603-704жж. өмір сүрді. (Иә)

23.Шығыс Түрік қағанатының орнына 744ж. Ұйғыр қағанаты орнады. (Иә)

24.751ж. Атлах шайқасы болды. (Иә)

25.Дың ескерткіштері кең тараған мемлекет Оғыз. (Жоқ)

26.Оғыздардың билеушісі лауазымы -жабғу. (Иә)

27.960жылы ислам мемлекеттік дін деп жариялады қаған Сатук Боғра хан. (Жоқ)

28.Қарақытай мемлекетінің билеушісі лауазымы- Гурхан. (Иә)

29.Найман сөзі 9-дегенді білдіреді. (Жоқ)

30.Керейіт мемлекетінің орталығы Битөбе. (Иә)

31.Мұқалай Шыңғысханның жалайыр тайпасының ішіндегі ең жақын адамы, ақын әрі батыр. (Иә)

32.Кодекс куманикус латын тіліндегі шығарма. (Жоқ)

33.Моңғол империясындағы әскері-әкімшіліктің сол қанатының атауы – Барунғар. (Жоқ)

34.Жошы Алтын Орданың негізін қалаған хан. (Жоқ)

35.Сығанақ Ақ Орданың астанасы. (Иә)

36.Моғолыстанды Жошы әулеті биледі. (Жоқ)

37.1391ж. Құндызша шайқасы болды. (Иә)

38.Едіге Ноғай ордасынын 30жыл биледі. (Жоқ)

39.Сәтбек 1584ж. Ермақты жеңген қазақ батыры. (Иә)

40.1428-1458жж. Әбілқайыр билік құрды. (Жоқ)

41. «Қазақ сұлтандары хижраның 870жылдары (1465-1466) билей бастады», деген мәлімет келтірілген тарихи шығарма Мұхаммет Хайдар Дулати «Тарихи-Рашиди». (Иә)

42. Қазақ хандығының негізін қалағандар: Қасым, Жәңгір. (Жоқ)

43.Хақназардан кейін Есім биледі. (Жоқ)

44.Тәуекел ханның заңдар жинағы «Жеті жарғы». (Жоқ)

45.Шұбат түйе сүтінен жасалады. (Иә)

46.Ежелгі түрік әліпбиіндегі әріп саны 42. (Жоқ)

47.Аңрақай шайқасы болған жыл 1718ж. (Жоқ)

48.Семей бекінісі 1718ж. тұрғызылды. (Иә)

49.1778ж. Анна Иоановна Абылайханды Орта жүздің ханы етіп бекітті. (Жоқ)

50.С.Датұлы бастаған көтеріліс 14 жылға созылды. (Иә)

51.1824ж. «Орынбор қазақтарының жарғысының авторы- Эссен». (Иә)

52.Абай Құнанбаев шын есімі – Ибрагим. (Иә)

53. «Қазақстан-2030» жолдауы жарияланған жыл- 1995. (Жоқ)

54.Қазақстан Республикасы Туының авторы-Ш.Ниязымбетов. (Иә)

55.30-тамыз 1995ж. ҚР-ның жаңа коституциясы қабылданды. (Иә)

56.ҚР-ң тәуелсіздігін бірінші мойындаған ел- Ресей. (Жоқ)

57.16 желтоқсан 1991ж. ҚР. Біріккен Ұлттар Ұйымына қабылданды. (Жоқ)

58.Қазақстанда тұңғыш жоғары оқу орны- педагогикалық институт 1928ж. ашылды. (Иә)

59.1927жылы Әміре Қашаубаев өнер көрсеткен ел- Англия. (Жоқ)

60. Қазақстанның батыр қызы Әлия – пулеметшы. (Жоқ)

 ІІІ тур: «Ерлікті таба білу, ерді тани білу» туры

ІІІ турда әр топқа бір парақ беріледі. Парақта үшінші артық сөзді табу тапсырмасы берілген. Тапсырма топ болып орындалады және оны орындауға 2 мин. беріледі. Әр дұрыс жауапқа 1-ұпай беріледі.

«Үшінші артық» ойыны.

1. А) Антропология Ә)Этнография Б)геология

2. А)Бөріқазан Ә)Шілікті Б)Шабақты

3. А)Пеньки Ә)Ботай Б)Шебір

4. А)Бегазы-Дәндібай Ә)Мезолит Б)Атасу-Алакөл

5. А)Аргипей Ә)Исседон Б)Посейдон

6. А)Шаньюй Ә)Синго Б)Гуньмо

7. А)Үшлік Ә)Мұқан Б)Бумын

8. А)Тан Ә)Қаған Б)Хань

9. А)Дың Ә)Балбал Б)Сардоба

10. А)Рашид-ад-Дин Ә)Махмуд Қашқари Б) Әбілғазыхан

11. А)Жалайыр Ә)Керейіттер Б)Наймандар

12. А)Испиджаб Ә)Сығынақ Б)Сайрам

13. А)Динар Ә)Дирхем Б)Қырман

14. А)Батый Ә)Орда Ежен Б)Берке

15. А)Харадж Ә)Құшыр Б)Зекет

16. А)Қасым хан Ә)Есім хан Б)Теуекел хан

17. А)Орбулақ Ә)Аягөз Б)Аңрақай

18. А)Семсер Ә)Алдыаспан Б)Самқал

19. А)Шаңырақ Ә)Түндік Б)Үзік

20. А)Мәсі Ә)Кебіс Б)Сеукеле

ІV тур. «Білімді мыңды жығар»

4-турда оқушылар «5+» бағдарламасы арқылы топтасып Қазақстан тарихы пәнінен 25 тест сұрағына жауап береді. Тапсырманы орындауға әр топқа 6 мин. беріледі. Әр дұрыс жауапқа 1-ұпай беріледі.

V тур.

V турда оқушылар жасырын тұрған тақырыптардың бірін таңдап, бір топ мүшесі сол тақырып туралы әңгімелейді. Дайындалуға 3 мин, қорғауға 3 мин. беріледі.

Тақырыптар:

1.Ислам

2.Хрестиандық

3.Буддизм

4.Иудаизм

VІ тур. Сөзжұмбақ « Қатаған қырғыны»

1)

Ә

Б

І

Л

Қ

А

Й

Ы

Р

2)

А

Й

Ғ

Ы

Р

Ж

А

Р

3)

Ж

Е

Т

І

С

У

4)

Т

А

Ш

К

Е

Н

Т

5)

М

А

Р

Ғ

А

С

Қ

А

6)

И

Р

А

Н

 7)

Е

С

Е

Н

Б

Е

Р

Л

И

Н

8)

Ө

Т

Е

М

І

С

Қ

А

Ж

Ы

9)

Б

Ұ

Қ

А

Р

Ж

Ы

Р

А

У

10)

О

Р

11)

Ж

Е

Т

І

Ж

А

Р

Ғ

Ы

12)

О

Т

Ы

Р

А

Р

13)

А

Н

Н

А

14)

Б

Ұ

Р

Ы

Н

Д

Ы

Қ

1. Аңырақай түбінде барлық жасақтарға қолбасшылық жасаған хан (Әбілқайыр).

2. Алғашқы қазақ — Бұхар соғысы қай жерде болды? (Айғыржар)

3. Жоңғар шапқыншылығынан қатты ойрандалған жер (Жетісу).

4. Тұрсын хан астанасы етіп жариялааған қала (Ташкент).

5. Есім ханның Тұрсын ханды жазалауы туралы жазған жырау (Марғасқа).

6. 1740 жылы Кіші Жүздің шекарасына қауіп төндірген мемлекет (Иран).

7. «Көшпенділер» трилогиясының авторы? (Есенберлин)

8. «Шыңғыснама» тарихи шығармасының авторы (Өтеміс қажы).

9. Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатына әсер еткен дарынды адам (Бұқар жырау).

10. 1735 жылы Қазақстанның солтүстігінде өзен бойында салынған бекініс(Ор).

11. Ел аузында сақталған «Күлтөбенің басында күнде жиын» деген сөз осы кезден қалса керек. Осы Күлтөбенің басында күнде кеңес болған кезде қандай заңдар жинағы жасалды? (Жеті жарғы).

12. Тәуекел хан өзбек ханы ІІ Абдаллахпен шартын бұзып, қандай қалалардың бірін басып алады? (Отырар).

13. Кіші жүзді Ресейдің қол астына алу ұсынысын қабылдаған патша (Анна Иоанновна).

14. Жәнібек пен Керей хандардан кейін хан тағына отырған Керейдің ұлы (Бұрындық).

VIІ тур. Мәнді цифрлар туры

Бұл турда топ басшылары сайысады. Топ басшылары шыраңқы берілген цифрларды сәйкестендіру керек. Тапсырманы орындауға оқушыға 5 мин. беріледі. Әр дұрыс жауапқа 1-ұпай беріледі.

№1 топ

1.Қазақ хандары Сыр бойындағы қалалар үшін қанша жыл соғысты? 30 жыл

2.Әбілқайыр хан Ақ Орда билігін өз қолына алу үшін қанша жылға жуық

күрес жүргізген? 20 жыл

3. 1643 жылы Қазақ ханы Жәңгір асығыс қол жинауға үлгермей, жоңғарлардың 50 мыңдық қалың қолына қанша жауынгермен Орбұлақ шайқасында қарсы тұрды?600

4.Есім хан Жетісу жеріне енген қалмақтарға қарсы жорыққа аттанады. Осыны пайдаланған інісі Тұрсын хан Түркістанды шауып, Есім ханның балалары мен әйелін тұтқындап Ташкентке әкетеді. Осыған байланысты тарихта Тұрсын хан бүлігі немесе “Қатаған қырғыны” болған жыл болып қай жыл танылады? 1627 жылы

5.Қай жылы Айғыржар деген жерде қазақ-бұхар соғысы болды? 1603 жылы

№2топ

1.Хақназар қайтыс болғаннан кейін хан тағына Жәнібек ханның немере інісі, неше жастағы Шығай хан отырады? 80

2.Қазақ хандығын Хақназар хан қанша жыл биледі? 42

3.Қазақстанның Ресейге қосылуының басталған жылы: 1731жылы

4.Есім хан қай жылы Имамқұли басқарған Бұхар әскерін жеңіп шықты? 1611 жылы

5.Қазақтар қай ғасырларда ресми түрде ислам дінін ұстанды? 16-17  ғасырларда

№3топ

1.Батыс-Түрік қағанаты өмір сүрген жылдар? 603-704жж.

2.Қатуан даласындағы шайқас қай жылдары болды? 1141ж.

3. Қай жылдары Шыңғыс хан өмір сүрді? 1155-1227жж.

4.Қай жылдары Әбілхаир хан ел биледі? 1428-1468жж.

5.Оғыз мемлекеті өмір сүрген уақыт? IX-XIғғ.

Музыкалық үзіліс

Музыкалық үзілісте үш ән мен үш стиль ойнатылады. Әр топ ән мен бірге стильді де таңдайды. Бұл кезде сол әнді сол стильде орындау тапсырмасы тұрады. Музыкалық үзіліске ешқандай ұпай берілмейді.

Бағалау. Қорытындылау. Жеңімпаздарды анықтап, мақтау қағазымен марапаттау.

«Керей мен Жәнібек 1465 жылы алғашқы хандықты құрды, қазақтың мемлекеттілігінің тарихы сол кезден бастау алады. Бәлкім ол бүгінгі шекарасындағы,  бүкіл әлемге осынша танымал әрі беделді, осы ұғымның қазіргі мағынасындағыдай мемлекет болмаған да шығар. Бірақ бұлай деп сол кезеңдегі басқа да барлық мемлекеттер туралы да айтуға болады. Ең маңыздысы, сол кезде оған негіз қаланды, біз – бабаларымыздың ұлы істерінің жалғастырушыларымыз. Бүгінде біздің еліміз барлық таяу мемлекеттермен көпғасырлық достық және тату көршілестік дәстүрлерін сақтап отыр. Осы қарым-қатынасты әрдайым сақтағанымыз жөн» Н.Ә.Назарбаев.