Творческая работа по литературному чтению

               МБОУ « ДОБРОВСКАЯ ШКОЛА-ГИМНАЗИЯ

                        ИМЕНИ  Я.М.СЛОНИМСКОГО»

                                         КОНКУРС   ИШИ                 

               Амет-Ханнынъ 95-йыллыгъына багъышлангъан

                                 сыныфтан тыш тедбир

     Амет - Хан  -  кок Султаны

                              Ишни беджерген :

                                                                             МБОУ « Я.М. Слонимский адына

                                                                             Доброе мектеп-гимназия»нынъ

                                                                             алий категориялы оджасы,

                                                                             биринджи миллий сыныф ребери

                                                                                   Балич Ление Велиевна

                                                                              Тел.  [phone]

Тедбирнинъ эсас макъсады: биринджи сыныф талебелерини халкъымызнынъ шанлы огълу Эки дефа къараманы Амет-Хан Султаннынъ эфсаневий аятынен, Экинджи Джиан дженкинде  косьтерген къараманлыкъларынен таныш этмек, онынъ парлакъ хатирасына теменна этмек..

Тербиевий макъсат:  талебелерге Амет-Хан киби ватанпервер, джесюр, даима адамларгъа элинден кельген ярдымыны япкъан, мераметли, акъыкъат курешчилери  олып осьмекни ашламакъ, Ватанымызнынъ табиатыны огренмек ве къорчаламакъ.

Къулланылгъан техник васталар: компьютер, диапроектор, презентация, магнитофон.

Фенлерара багъ: ана тили,  табиатшынаслыкъ, музыка, тарих.

 Тедбирнинъ шиары:                    Амет-Хан! Коклерде Султансынъ!

                                                           Тиллерде дестансынъ!

                                                            Эбедий яшайджакъ инсансынъ!

                                                                     ( Йыр « Амет-Хан»)

I. Оджанынъ кириш сёзю.

Балалар, бу йыл къырымтатар халкъынынъ парлакъ йылдызы, шанлы огълу, гъуруры, Советлер Бирлигининъ Эки дефа къараманы  Амет  Хан Султаннынъ 95- йыллыгъы къайд этиле.    Слайд 1.

- Сизлер Амет-Хан акъкъында не билесинъиз? ( « Хайтарма » фильмини корьген балалар  озь бильгилеринен пайлашалар)

Догъру, балалар, Амет – Хан  учуджы эди, лякин о адий учуджы дегиль, эфсаневий учуджы эди.  Тарихта бойле инсанлар юз йылда бир кере догъа дейлер.  Слайд 2

II. Амет-ханнынъ балалыгъы.   Слайд 3.

Амет-Хан Къырымнынъ ялы боюнда ерлешкен Алупка шеэринде 1920 сенеси      25 октябрь куню ишчи къорантада  дюньягъа келе. Онынъ яшлыгъы акъкъында мен сизлерге койдешлерининъ хатырлавлрындан икяе этмеге истейим.Слайд 4.

III. Койдешлерининъ хатырлавлары. Слайд 5  (Ялы боюнинъ манзаралары)

Асылында Аметхан яшлыгъындан балалар арасында озюне хас чизгилеринен айырылып тура экен . Мен бала олгъанда Амет-Хан акъкъында  бабамдан ве  Усние аламдан  эшиткен эдим.  Эки дефа къараман Амет-Хан оларнынъ койдешлери олгъанындан пек гъурурланып, онынъ яшлыгъыны,  мектеп чагъыны хатырлай эдилер.Усние алам Амет-Ханнен бир сыныфта окъугъаны ве бир раледе отургъаныны хатырлап, кулюмсиреп, оны шох, чалыкъ ве зийрек огъланчыкъ  олгъаны, дерслерде насылдыр  винтчиклер, болтчыкъларнен огърашып, чешит  конструкциялар япып, оджаларнынъ дикъкъатыны джельп эткени акъкъында икяе эте эди. Сыныфдашлары арасында урьмети буюк олгъан, чюнки пек догъру юрекли, ачыкъ гонъюлли  ве мераметли бала экен. Кой балаларыны чешит оюнлар уйдурып, эглендирмеге севе экен. Кимсени джаныны агъыртмаз, эм де башкъаларына да не кучукни, не де буюкни мугъайтмагъа ёл бермез экен.

 Кузьде достларынен дагъгъа чыкъып къышлыкъ яйла чайлары, файдалы отлар ве дагъ емишлерини джыя, къурута  экенлер. Къыш бою оларны ашап, хасталыкъ не олгъаныны бильмей, сагълам ве тендюрист осе экенлер.            Слайды 6-7-8

         Къырымнынъ энъ дюльбер кошелеринден бири олгъан Алупка, Симеиз ве башкъа ялы бою койлерининъ  дагъы- ташы, сокъакъларыны беш пармагъы киби бильген Амет-Хан  достларынен яз-къыш  яланаякъ чапкъалап юрип, бабам айткъанына коре,  аякъларынынъ тырнакълары ташларгъа урылып, къопа тургъан экен. Денъизге ювунмагъа барсалар Амет-Хан сабырсызлыкънен къаянынъ кенарына баргъандже урбаларыны чыкъарып, биринджилер сырасында озюни къартал киби къаядан ашагъы ата экен. О вакъыт эр кес онынъ къоркъу бильмегенине тааджиплене экенлер.  « Мен де къартал киби учмагъа истейим» - деп къычыргъаны достларынынъ хатырлавларында сыкъ расткеле.«Баланынъ насыл оладжагъы яшлыгъындан белли» деген аталар сёзю бар.   

          Эльбетте,  Амет-Ханнынъ  къарталдан да юксеклерге котериледжегини о вакъыт  кимсе бильмей эди. Амет-Хан исе озь истегине адым- адым якъынлашып, ниетине ириди. Акъмесджиттеки Качи уджуджылар азырлайыджы окъув юртуны битирген Амет-Хан имтианларда косьтерген арекетлерине оджалары, белли учуджылар шашып къалалар. Онынъ кокте самолётынен япкъан орьнеклери эр кесни айретте къалдыра.

- Балалар,бу яш огъланнынъ юрегине бу къадар джесюрлик къайдан кельген экен?                        ( Балаларнынъ джевапларыны талиль этмек)

 - Менимдже, онъа бу чизгилерни, бу ирадени  Къырымнынъ Ай-Петри, Чатыр-дагъ,  Аюв – дагъ, Кошка къаялары, къаяларны кемирген Къара денъизи, эр кунь саба эрте денъиз артындан котерильген  кунеш синъдирсе керек.  Бойле муджизевий ульке мисли корюнмез джесюр инсанны яраткъан. Слайд 5

 IV. Амет-ханнынъ Экинджи Джиан дженкинде косьтерген джесюрлиги акъкъында.  Слайды 9-10

V. Къырымда Амет-Ханнынъ адыны Акъмесджитнинъ энъ буюк мейданы, сокъакъ ве къасабалар ташый, догъгъан Алупка шеэринде музей бар, догъып оськен эвининъ диварында мемориаль тахта асылгъан.  Слайд 11-12-

VI.Тедбирге нетидже чыкъармакъ.

- Балалар тедбирни бегендинъизми?

- Энди таныш олгъан малюматынъыз  боюнджа суаль – джевап алып барайыкъ:   Слайд 13            

1. Амет-Хан къайда догъгъан? О насыл мевсимде дюньягъа кельген?

2. Онынъ балалыгъы акъкъында не айта билесинъиз?

3. Амет- Хан насыл адам эди?

4. Балалар дагъларда насыл шыфалы емиш ве отлар джыйгъанлар?

5. Амет – Хан къайда окъугъан ве насыл зенаат саиби олгъан?

6. Амет –Хан  насыл учуджы олгъан, дженкте насыл джесюрлик косьтерген?

7. Амет – Хан къач  «Алтын медаль»нен  мукяфатлангъан?

VII.  Екюн.

- Балалар, сиз  «Амет-Хан» йырыны эшиткендирсиз. Бу йыр бугуньки тедбиримизде илле янъгъырасын, динъленъиз. ( Йыр янъгъырай. Видео) Слайд 14

- Балачыкълар, сизлер даа энди язмагъа ве окъумагъа огренесинъиз, илимлер джерьянында биринджи адымларынъызны япасынъыз, келеджекте яхшы окъып, бильгили олсанъыз сизлер де Амет-Хан киби коклерге, атта космоскъа котерилирсинъиз, Ана Ватанымызны,тилимизни севип-сайып, белли адамлар олурсынъыз. 

- Амет-Хан дюльбер,берекетли кузьде догъгъан дединъиз. Биз сизлернен кузь акъкъында аджайип йыр билемиз, келинъиз оны  Амет-Ханнынъ парлакъ хатырасына багъышлап йырлайыкъ.

« Кузь кельди»                                                                   Багъламасы:

1. Кузь кельди, тереклкрде                                     Биз къошамыз, чыкъарамыз

 Къалмады япракъ.                                                   Язмагъа огренемиз.

Бильгимиз олур бизге ,                                            Эзберлеймиз ве йырлаймыз,

Санки бир чыракъ, санки бир чыракъ.                   «Хайтармагъа»  ойнаймыз.

Багъламасы.

2. Талебенинъ эр китабы

   Бу бир хазине.

  Оджаларнынъ эр айткъаны,

   Меракълы бизге, меракълы бизге.

   Багъламасы.

VIII. Тедбир битти .Сагъ олунъыз балалар!