Внеклассное мероприятие "Книга - шинчымаш памаш"

Книга – шинчымаш памаш

 (литературно-музыкальный композиций)

Цель:       1) Йоча-влакым шке калыкым, шочмо йылмым, шочмо мландым 

                 йöраташ, эреак пагалаш кумыландаш.

2) Марий тиште кече нерген йоча-влакын шинчымашыштым      келгемдаш да тудын нерген утларак пален налаш кумылыштым нöлташ.

3) Йоча-влакым книга деке шÿмандаш, книгам лудаш кумыландаш.

                  4) Книгам арун кучаш да аралаш ÿжаш.

Мероприятийлан презентаций кучылталтеш (презентацийым школын сайтыштыже муаш лиеш).

«Марий Эл» муро сем  йонга. (семже Е.Волковын, мутшо С.Вишневскийын)

Вÿдышö: Поро жапда лийже шерге уна-влак, йоча-влак, пагалыме туныктышо-влак.Кажне айдемылан шочмо йылме лишыл, молан манаш гын тудо аван шöржö дене, аза малтыме муро дене пырля толеш. Руш йылме-калык-влак коклаште кыл кучымо, мемнан элысе кугыжаныш йылмына. Тудым палыман, но шочмо йылмымат мондыман огыл, Шочмо йылме еш, йоча сад да школ гыч тÿналеш. А туныктымо да воспитатлыме пашаште верже моткоч кугу, кушкын толшо тукым чылажымат шочмо йылмын полшымыж дене пален налеш.

 Вÿдышö: Шочмо йылме ден книга мыланна кушкашна, илашна вийым пуышо памаш улыт. Кызыт ме тендам книга пайремышкына  пагален ÿжына.

1 тунемше: Шочмо йылме! Марий йылме!

                    Моткоч тыйым йöратем.

                    Изинек ойлаш тÿналме

                    Пойдарен мут памашем.

                    Тудын сылныже, онайже

                    Эре лийже тылат раш.

                    Эн чеверже, мыскараже

                    Лийже шерге мут памаш. 

2 тунемше:  Шочмо йылмын юзо тамжым

                     Раш тунем налмек, йолташ,

                     Моло калык йылмын ямжым

                     Лиеш куштылго шымлаш.

                     Кеч-могай наукыш корно –

                     Шочмо йылме – тÿн урем.

                     Шочмо йылмым тый ит орло,

                      Йöратен, шымлен тунем.    

Вÿдышö: Шочмо йылме! Тиде кок мутышто мыняр порылык, сылнылык да илыш вий шыненыт.

1 тунемше: Шочмо мланде, шочмо калык да шочмо йылме ойыраш лийдыме улыт. Марий йылме кажне марий енлан моткоч лишыл, шÿмбел да шерге.

2 тунемше: Шочмо йылмым ава семын, музык семын йöраташ кÿлеш. Шке шонымым вес енлан ойлен моштыман.

3 тунемше: Йылме айдемын кö улмыжым ончыктен шога, йылме деч посна айдеме ок лий. Йöратыза шочмо йылмым, тудым öрканыде тунемза! Тудлан эре шÿман лийза.

Вÿдышö:  Таче ты залышке книга да шочмо йылме деке кумылан-влак погыненыт.

Вÿдышö: Шукерте огыл марий калыкна тиште кечым пайремлаш тÿналын.

Вÿдышö: Чынжымак, марий тиште кечым ме улыжат 1998 ий гыч веле палемдена, туге гынат тудо калыкнан койыш-шоктышыжым, уш-акылжым да чумыр илышнам пойдарен шогышо моткоч кугу да кÿкшын аклыме пайремышке савырнен шуын.

Вÿдышö: А ончетше гын, тудын историйже курым-курым торашке, акрет годсо пагытышке шуйналтеш да марий тамгашке миен энерта.

Вÿдышö: Чын, ондак лийын тамга. А 1775 ийын 10-шо декабрьыште Петербург олан кевытлашкыже икымше марий книга «Сочинения, принадлежащие к грамматике черемисского языка »  лектын. Икымше книгам ямдылыме пашам Озан оласе архиепископ Вениамин Пуцек-Григорович вуйлатен. Книга тачат мемнан уш-акылнам пойдара, илышнам мокта, марий лÿмнернам чапландара.

5 тунемше: Ой, книга, книга!

                   Чылажымат тый кертат.

                    Тÿрлö семын туныктет,

                    Чыла еным тый нöлтет!

6 тунемше: Ушым пуышо книгам

                    Чавайн поэт пеш моктен.

                     Тунемдыме илышнам

                     Тудо вурсен, кожгатен.

7 тунемше:  Эй, книга, ушан книга,

                     Калык шÿмым вияндал.

                     Йÿдшö–кечыже тыгак

                     Кече семын волгалтал.

8 тунемше: Книга мемнан ушнам почеш,

                    Книгам лудмек, чыла палет.

                    Книга енлан эре кÿлеш,

                    Арам огеш лий тунеммет.

9 тунемше: Книга кугу ушан енла

                   Чыла ойлен умылтара.

                   Книга ача-ава мутла

                   Тендан ушдам волгалтара.

Вÿдышö: А ынде кö шукырак лудын, кö шукырак пала – викторин гоч пален налына. Мый йодышым пуэм, а те вашештыза.

·        Марий калыкын ик эн йöратыме писательже. Тудо шочмо йылмына дене сылнымутан произведенийым эн первый возаш тÿналын, марий литературлан чапле негызым пыштен (С.Г.Чавайн)

·        Провой кундем шÿшпыкна, марий музыклан пÿрымашым пуышо композитор (И.С.Ключников-Палантай - слайд)

·        Уста поэт да актер, икымше йÿкандыме совет фильмыште Мустафан рольжым модшо киноартист (Йыван Кырла – Кирилл Иванович Иванов)

Вÿдышö: Пеш кертыда!Уш-акылдат виян, шуко паледа улмаш. Таклан огыл, калык тыге ойла: «Шуко илыше огыл, а шуко лудшо шуко пала».

Вÿдышö: Шернур кундемнан лÿмлö енже – Йыван Кырлан шочмыжлан 100 ий теме. Кодшо курымын кумлымшо ийласе шучко саман тудымат öрдыжеш коден огыл, 1943 ийыште ÿмыржö лугыч лийын. Йыван Кырла – поэт, но шкенжын кÿчык ÿмырыштыжö кумдан палыме тÿнямбал киноартист лийын.  Йоча-влак, кузе маналтын икымше йÿкан кино? («Путёвка в жизнь») А шочынжо Йыван Кырла Шернур районысо Купсола ялеш.

Вÿдышö: Марий калык тудым огеш мондо. Марисола школ тудын лÿмжым нумалеш. Шернурышто кинотеатрлан, тыгак уремлан тудын лÿмжым пуымо.

   Ме тыгай уста ен-влак дене кугешнена.

Вÿдышö: Йоча-влак, тендан коклаштат шуко йоча писын, сылнын, чын лудеш. Но эн чулым йоча-влакым палемден кодымо шуэш. Тиде Бирюкова Настя, Чемекова Алина, Семенова Юлия, Горинов Игорь, Веткина Анита, Антропов Константин, Волкова Диана, Рыбаков Максим, Шабалин Илья.

Ме нуным ты сенымаш дене шокшын саламлена да палемден кодена. («Писын, сылнын да чын лудшылан» медаль). А молышт нунын гаяк тыршен лудаш тÿналыда манын, ÿшанен кодына.

Вÿдышö: Книга нерген шуко калык ойпого уло. Кызыт ме туштым туштена.

1 тунемше: Йоча-влак, палыза, мо лиеш?

                    Чондымо чонаным туныкта?

2 тунемше:  Тумо огыл-лышташан,

                     Тувыр огыл - ургымо,

                     Чылаштымат туныкта.

                     -Мо лиеш?

3 тунемше:  Ош пасу, шем пырче,

                     Кö ÿда, тудак тÿредеш. Мо гын?

4 тунемше: Туштым туштышым,

                    Йомакым колтышым.

                    Ош шовычеш вÿдыл пыштышым.

                    Мо лиеш, палыза?

                    - Книга!

Вÿдышö: Книга нерген тыгак ятыр муро уло. Икмыняр мурым колышташ темлена.

1 класс «Кушто А букваже?»

«Ой, луй модеш» куштымаш

2 класс «У букварь»

Вÿдышö: Южо йоча книгам кышкылтеш, лавырта, арун огеш кучо. Тидын нерген ик мыскара мурым колышташ темлена.

                      Мутланымаш

Варя.     Митя, молан шÿргыштет

               Тынар лавыра погынен?

Митя.   Тиде мыйын аваем

              Жапыште мушкаш монден.

Варя.    Митя, молан чернилатыым

              Алят от муш кидыштет?

Митя.  Кычал шым му, ала-кушко

             Авам шовыным пыштен.

Варя.   Митя, молан тыге тышке

             Лавыран кем дене пурет?

Митя.  Авам черле,мушшо уке,

             Садлан ынде мом ыштет?

Варя.   Митя, кö гын у книгатым

             Тыге йöршын амыртен?

Митя. Тиде пырыс чапаж дене

             Книгаштем кышам коден.

Вÿдышö: Книга эреак ару, мотор лийже манын, тудым кученат моштыман. А могай правил-влакым те паледа?

l  Лавыра кид дене книгам ит кучо. Вес лудшат ару книгам луднеже.

l  Книгам эре комыжло.

l  Книгаште эре заложка лийже.

l  Книгам кышкылтман, туржман огыл.

l  Книгам шекланен ончо.

l  Книгашке ручка денат, карандаш денат возгалаш, сÿретлаш огеш лий.

Вÿдышö: Поэт Анатолий Мокеев тидын нергенак «Книгам аралыза» почеламутым возен. Тиде почеламутым Горинов Игорь лудеш.

                    Книгам аралыза

Ужеш Йыван эрдене омым,

Тудлан лавыра книга конча:

Ала-кö пуйто пурын комым,

А кöргыжö шÿчан монча.

Лудаш кÿлеш Йыванлан таче.

«Лудшаш книгам» налнеже пеш.

Тöршта книга ÿстел ÿмбачын,

Шылаш Йыван дечын, куржеш.

Кучен ыш керт. Книгаже йомо.

Йыван нюслен-нюслен шортеш.

Улмаш кеч тиде лачшым омо,

Но южгунам тыгат лиеш.

Кö ок арале шке книгам,

Кö тудым кышкылтеш, туржеш,

Кö луктеда гын лышташлам,-

Чыла книга туддеч куржеш.

Вÿдышö: Книга нерген калыкмут-влакат шуко улыт. Айста чылан пырля лудын кодена.

l  Книга – уш пуышо.

l  Книга – воштончыш, чÿчкыдынрак тудым ончал.

l  Книга - илаш туныкта.

l  Книгалан шушо йолташ уке.

l  Книга – шинчымаш памаш.

l  Книга мÿгинде огыл, но шке декше шупшеш.

Вÿдышö: Рвезе ден ÿдыр-влак, книга деч посна илаш огеш лий. Книгам  лудса, ушдам пойдарыза, книга дене эре таным кучыза!

Вÿдышö: А пайремна шарнымашеш кодшо манын чылан пырля «Куаналын мый коштам» мурым муралтена.

Вÿдышö:  Тидын дене пайремна мучашке лишеме. Ончаш толшо – влаклан пеш кугу тау!