1932-1933 жылдардағы Қазақстандағы ашаршылық

 Сабақтың тақырыбы:  Қазақстандағы 1930-1932 жылдардағы ашаршылық

Сабақтың мақсаты:Б.Кеңестік саясаттың, асыра сілтеулер әрекеттердің халықты ашаршылыққа ұрындырып, демографиялық ахуалға кері әсерін тигізгенін айта келе, сол жылдардағы халықтың тұрмыс-тіршілігіне, қайғы-қасіретіне баса назар аудару, оның тарихи маңызын ашып, оқушыларға жеткізу.

Д.Тарихи шығармаларды, баспасөз ақпарат құралдарын, деректі фильмдерді пайдалана отырып, халқымыздың тарихындағы  ең ауыр трагедиялардың бірі екеніне ерекше көңіл бөліп, ақпараттарды игеру барысында оқушының қосымша құжаттармен жұмыс істей білу  дағдысын дамыта өздігінен ізденіп, білімдерін толықтыра білуге мүмкіншілік туғызу.  

Т.Оқушыларды нәубат жылдарда жазықсыз жапа шеккен, сол бір қасіретті кезеңдерде қынадай қырылған халықтың өмір жлынан өнеге алуға  үйрету,  жас ұрпақты ұлтжандылыққа, отан сүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс-тәсілі: «Сын тұрғысынан ойлау» жобасы бойынша

Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, тірек сызбалар, слайд, суреттер,саяси карта

Сабақтың  барысы:  Ұйымдастыру сәті

І. Қызығушылықты ояту кезеңі: 

Үй тапсырмасын сұрау: «Ойланайық, пікірлесейік»

Тест сұрақтары

1. Ф. И. Голощекин қай жылдары Қазақ Өлкелік партия комитетінің бірінші хатшысы қызметін атқарды? (1925 – 1933 жж.)

2. 1927 жылда қабылданған қаулы?

(Ауыл шаруашылығын ұжымдастыруға бағыт алуды жариялады).

3. Жылдамдатылған ұжымдастыру науқаны жүргізілген жылдар? (1929-30жж

4. «Қазақстандағы ұжымдастыру қазақтардың орасан зор адами трагедиясына айналғанын» жазған ағылшын - тарихшысы кім? (Роберт Конквест).

5. 1928 жыл қанша млн пұт астық дайындалды.? (300 млн пұт).

6. Ұжымдастыруға қарсы шыққан ұлт зиялылары? (С. Меңдешев, С. Қожанов, X. Досмұхамедов)

7. Жер үлестерін біріктіру мен бірігіп еңбек етуге негізделген ауыл шаруашылық кооперациясы қалай аталды? (ТОЗ).

8. Қай жылдары ТОЗ-дарды ұжымдастырды? (1932 - 1934 жж).

9. Геноцид сөзінің мағынасы? (Ұлттық және діни белгілеріне қарай жою).

10. Көшпелі, жартылай көшпелі қазақ шаруаларын, отырықшы өмір салтына көшіру жөнінде нұсқау берілген жыл? (1931 ж.)

                                      Жаңа сабақ:

 ІІ. Мағынаны тану.

«Ақылдассаң шешерсің»

«Ашаршылық», .«Жұт», «Нәубетті» жылдар дегенімізді қалай түсінесіздер?

Геноцид - [грек,genos- тек, тайпа және лат.caedo- өлтіру] - халықаралық құқық бойынша аса ауыр қылмыс; қандай да бір ұлттық, этникалық, нәсілдік немесе діни топтың өкілдерін түгелдей немесе жекелеп қасақана қырып-жоюды білдіреді.

Ашаршылық – саяси-әлеуметтік процестер мен табиғаттағы қолайсыз ахуалдар салдары болып табылатын әлеуметтік апат.  бүтін бір аймақтың, халықтардың басына түсетін нәубет. Оның соңы адамдардың жаппай қырылуына алып келіп, халық санын күрт азайуы.

Жұт – табиғи құбылыс   (қуаңшылық, жерді көк мұз басуы, құрғақшылық,

өрт, індет, сел ,көшкін, топан су, зілзала, боран бұрқасын, дауыл тағы да басқа) салдарынан белгілі бір аймақ тұрғындарының экономикалық күйзеліске ұшырауы

Нәубет жылдары - Адамзат баласы өзінің ұзақ тарихында әр түрлі себептерден: қуаңшылықтан, жұттан, соғыстан, қолдан жасалған дағдарыстар мен  күйзелістер халықтың қынадайқырылуы, тарыдай шашырап жан сауғалап басқа елге кетуі, қуғын-сүргінге ұшырап қудалануы. Қыйын-қыстау жылдар.

  Мұғалімнің сөзі: 

1931-1933 жылдардағы ашаршылық- Қазақстан тарихындағы ең зұламат кезеңдердің бірі . Иісі алаштың санасынан мәңгі өлмес қасірет. Негізінен жас балалар мен әйелдер қырылғандықтан оның демографиялық. зардабы ауыр болды.Қазақтардың сан жағынан өсуін қатты тежеді. Кейіннен асыра сілтеушіліктің шын мәні  “қызыл қырғын”, “голощекиндік геноцид” деген тарихи атқа ие болды. 1932 мешін жылы болған бұл зұлмат 20-ғасырдағы адамзат баласына қарсы жасалған ең өрескел қылмыстардың бірі және «Ұлы жұт» болып саналады.

1930-1933 жылдар қолдан жасалған қасірет, қырылуы тарихта бұрын сонды болмаған. Ашаршылық жылдарында қандастарымыз оқ тимей-ақ опат болды.  Бір ұлтты,  бір халықты жер бетінен жою қасақана жасалған геноцид. Сол кездегі өлкелік партия комитетінің І хатшысы Ф.И.Голощекин болған. Әсіресе, Голгщекиннің «Кіші қазан» идеясы халықты есеңгіретіп  кетті. Қазақстанда  жүргізілген сталиндік-голощекиндік реформа, содан туындаған шаруалардың жекеменшігін тәркілеу мен жою, бас көтертпес ет, астық т.б. ауылшаруашылығы өнімдері салықтары, көшпелі және жартылай көшпелі Қазақ шаруаларын жаппай және күшпен отырықшыландыру науқандары болып табылады.

Демографиялық жағдай

1930 жылдары -  313мыңнан астам адам қайтыс болды.

1931 жылдары -  755 мыңнан астам адам қайтыс болды.

1932 жылдары -  769мыңнан астам адам қайтыс болды.

1 млн-нан  астам қазақ республикадан тыс жерлерге көшірілді.

616 мыңы қайтып оралмады.

414 мыңы елге қайтып келді.

1931-1933 жылдары 2, 1 млн. адам қырылды.

1930-1932 жылдары 1 млн.750 мың қазақ қырылды.

Қазақтың  жаппай қырылуы -40%  құрады.

 Әлеуметтік жағдай

- Халық аштық пен індеттен қырыла бастады.

- Тірі қалғандар аштықтан әлсіреген

- Ит, мысық және алуан түрлі өлекселерді жеді.

- Аштық апаты мен себебтері т уралы «Бесеудің хаты» жазылды.

- Аш адамдар тамақ іздеп босып,көшіп кетті.

1921-1922 жылдары аштық, аланың әмірімен табиғаттан болды.

 Оның басты-басты екі себебі бар: алғашқысы — Ресейдегі Азамат соғысының кесірінен Қазақ даласындағы шаруашылықтардың күйзеліске ұрынуы (қ. Азық-түлік отрядтары, Азық-түлік салғырты), екіншісі — табиғи апат, қолайсыз ауа райы салдарынан орын алған жұт.

 « Ақтабан-Шұбырынды оқиғасы»- қазақ тарихындағы  сұмдық заман  . Онда да қазақ халқы ауыр шығын тартқаны белгілі. Қалған ел қонысынан ауып, жан-жаққа бытыраған, қаншама қиындыққа ұшыраған. Бірақ Ақтабан-Шұбырынды – жаугершілік кезіндегі ауыр жеңіліс нәтижесінде тап болған бақытсыздық еді. Аман қалған азаматтардың басы бос болды, қолында қаруы болды; ел-жұрт қайтадан ұйысып, қатерлі жауға қарсы жаңа күресін бастады.

1932-1933 жылғы ғаламат ашаршылықтың жөні мүлде бөлек.

     Бұл ұлы трагедия. Жер бетінде біздің халықтай қырғынға ұшыраған халық жоқ. Жалпы біз қазақ халқы тарихқа есесі кеткен халықпыз. Ұлы трагедияны өз деңгейінде қастерлеу –бекзаттықтың, мәдениеттіктің белгісі.Әр жылдың 31 мамыры күні Қазақстан халқы осы “қызыл қырғын” құрбандарын еске алады.

 ІІІ . Ой толғау.

«Талпынсаң, табарсың»

  Ашаршылық жылдары тарихта қалай аталады?

  Геноцид дегеніміз не?

 «Ақтабан шұбырынды, алқа көл сұлама, мешін апаты» дегеніміз не?

                            Венн диаграммасын құру

1723-1727 жылдардағы ашаршылық	айырмашылығы	1930-1933 жылдардағы ашаршылық

  Қорытынды:  «Ойлан тап»

Анықтама бер: Қызыл қырғын;  ұлы нәубат. Кіші қазан. 1925-1933жж.

31 мамыр. Бесеудің хаты

«Ізденсең, шығарсың шыңға» шығармашылық жұмыс.

 «Ашаршылықтың зардаптары және Нәубетті жылдары» тақырыбында

Эссе, яғни ой-толғау.

«Болашақтың айқын  жолы»

 «Тарих керуені жылжиды, уақыт тоқтамайды» деп ақындар жырлағандай  енді қайғылы оқиғаны өткен күннің еншісіне қалдырайық, тарих беттерінен қаралы күндерді парақтамайық, бірақ біліп жүрейік. Өйткені Қазақстан қарыштап алға дамып келе жатқан, болашағы жарқын ел.

Елбасы айтқандай «ХХІ ғасыр Қазақстан үшін алтын ғасыр»  және Көшбасшымыздың  ұлы мақсаты: бір халық, бір ел,бір тағдыр.

«Бір халық» - бұл барлығымыз үшін ортақ ұлттық мүдделер,

«Бір ел» - бұл барлығымыз үшін ортақ  Отан,

«Бір халық» ,бұл- біз бірге жүріп өткен қиындықтар мен жеңістер.

 ІV Бағалау:  

V.Үйге тапсырма:   Ұлттың ауыр тағдырына қалам тартқан әдебиет өкілдерінің шығармаларын тізімін әкелу. Интернет жүйесінен, баспасөз беттерінен мәліметтер жинақтау.

    Теттік  жүйемен  жұмыс Венн диаграммасы