Қазақтың ұлттық сусындары 3 сынып

• 1 слайд

  
  Қазақтар жүздеген жылдар бойына қымызды айрықша ыдыста дайындаған. Көшпелі өмір ыдысты әрі-бері алып жүру үшін ыңғайлылықты талап етеді. Бұлар торсық және саба деп аталынған.
  Мүйіз торсықты қазақтар киелі заттардың біріне санаған.
  Оның екі жақтағы иілген мүйізінің бұрышына қымыз сақталып қалады. Оны қанша жусаңда кетпей, биенің сүтін құйып қойса болды қымызды өзі-ақ ашытып тұрады.
  Тақырыбы :
  
  “Ұлттық сусындар”
  

• 2 слайд

  
  Қазақтар жүздеген жылдар бойына қымызды айрықша ыдыста дайындаған. Көшпелі өмір ыдысты әрі-бері алып жүру үшін ыңғайлылықты талап етеді. Бұлар торсық және саба деп аталынған.
  Мүйіз торсықты қазақтар киелі заттардың біріне санаған.
  Оның екі жақтағы иілген мүйізінің бұрышына қымыз сақталып қалады. Оны қанша жусаңда кетпей, биенің сүтін құйып қойса болды қымызды өзі-ақ ашытып тұрады.
  Мақсаты: ұлттық сусындарымыздың адам денсаулығына пайдасын зерттеу;
  
  
  

• 3 слайд

  
  Қазақтар жүздеген жылдар бойына қымызды айрықша ыдыста дайындаған. Көшпелі өмір ыдысты әрі-бері алып жүру үшін ыңғайлылықты талап етеді. Бұлар торсық және саба деп аталынған.
  Мүйіз торсықты қазақтар киелі заттардың біріне санаған.
  Оның екі жақтағы иілген мүйізінің бұрышына қымыз сақталып қалады. Оны қанша жусаңда кетпей, биенің сүтін құйып қойса болды қымызды өзі-ақ ашытып тұрады.
  Міндеттері:
  *ұлттық сусындарымыздың түрлерін анықтау;
  *Олардың құрамын анықтау;
  *Емдік қасиеттері және қазіргі таңдағы ұлттық сусындарымыздың деген сұраныс
  
  
  

• 4 слайд

  Қымыз
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—
  деп Жамбыл атамыз жырлап айтқан болатын… Қымыз қазақ халқының ұлтық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Ол тек қана бие сүтінен ашытылады. Әйел адамның қабiлетiн ең алдымен оның қымыз әзiрлеуiне қарап бағалаған.
  
  Бал қымыз — бал, қант, өрік-мейіз қосылып ашытылған қымыз; сырқат адамға, балаларға, жас босанған әйелдерге беріледі
  
  Сірге жияр қымызы — күздігүні бие ағытарда бірнеше күн жиналған қымыз; салт бойынша сірге жияр қымызға ел шақырып, бөліп ішкен.
  
  Уыз қымыз — бие сүтінің уыз дәмі тарамаған кезде ашытылған қою қымыз. Май қымызы деп те аталады.
  
  Сары қымыз — жаздың ортасында, шоп әбден піскен, буыны қатқан кездегі қымыз. Кош-қоннан қымыз коп шайқалып, коп пісіледі де, ірімшігі жақсы жазылып, ашуы білінбей, қымыздың күші оз бойына сіңген сарғылт болады. Сары қымыз өте жұғымды, шипалық қасиеті мол
  Саба
  Торсық
  

• 5 слайд

  Қымыз
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—
  деп Жамбыл атамыз жырлап айтқан болатын… Қымыз қазақ халқының ұлтық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Ол тек қана бие сүтінен ашытылады. Әйел адамның қабiлетiн ең алдымен оның қымыз әзiрлеуiне қарап бағалаған.
  
  Бал қымыз — бал, қант, өрік-мейіз қосылып ашытылған қымыз; сырқат адамға, балаларға, жас босанған әйелдерге беріледі
  
  Сірге жияр қымызы — күздігүні бие ағытарда бірнеше күн жиналған қымыз; салт бойынша сірге жияр қымызға ел шақырып, бөліп ішкен.
  
  Уыз қымыз — бие сүтінің уыз дәмі тарамаған кезде ашытылған қою қымыз. Май қымызы деп те аталады.
  
  Сары қымыз — жаздың ортасында, шоп әбден піскен, буыны қатқан кездегі қымыз. Кош-қоннан қымыз коп шайқалып, коп пісіледі де, ірімшігі жақсы жазылып, ашуы білінбей, қымыздың күші оз бойына сіңген сарғылт болады. Сары қымыз өте жұғымды, шипалық қасиеті мол
  * уыз қымыз
  
  * жазғы қымыз
  
  * Күзгі қымыз
  
  * қысқы қымыз
  Жыл маусымына қарай :
  

• 6 слайд

  Қымыз
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—
  деп Жамбыл атамыз жырлап айтқан болатын… Қымыз қазақ халқының ұлтық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Ол тек қана бие сүтінен ашытылады. Әйел адамның қабiлетiн ең алдымен оның қымыз әзiрлеуiне қарап бағалаған.
  
  Бал қымыз — бал, қант, өрік-мейіз қосылып ашытылған қымыз; сырқат адамға, балаларға, жас босанған әйелдерге беріледі
  
  Сірге жияр қымызы — күздігүні бие ағытарда бірнеше күн жиналған қымыз; салт бойынша сірге жияр қымызға ел шақырып, бөліп ішкен.
  
  Уыз қымыз — бие сүтінің уыз дәмі тарамаған кезде ашытылған қою қымыз. Май қымызы деп те аталады.
  
  Сары қымыз — жаздың ортасында, шоп әбден піскен, буыны қатқан кездегі қымыз. Кош-қоннан қымыз коп шайқалып, коп пісіледі де, ірімшігі жақсы жазылып, ашуы білінбей, қымыздың күші оз бойына сіңген сарғылт болады. Сары қымыз өте жұғымды, шипалық қасиеті мол
  Ашытылуына қарай түрлері:
  Уыз қымыз
  Сары қымыз
  Түнемел қымыз
  Құнан қымыз
  Бал қымыз
  Дөнен қымыз
  Бесті қымыз
  Асау қымыз
  Жуас қымыз
  Қорабалы қымыз
  Сірге жияр қымыз
  
  

• 7 слайд

  Қымыз
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—
  деп Жамбыл атамыз жырлап айтқан болатын… Қымыз қазақ халқының ұлтық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Ол тек қана бие сүтінен ашытылады. Әйел адамның қабiлетiн ең алдымен оның қымыз әзiрлеуiне қарап бағалаған.
  
  Бал қымыз — бал, қант, өрік-мейіз қосылып ашытылған қымыз; сырқат адамға, балаларға, жас босанған әйелдерге беріледі
  
  Сірге жияр қымызы — күздігүні бие ағытарда бірнеше күн жиналған қымыз; салт бойынша сірге жияр қымызға ел шақырып, бөліп ішкен.
  
  Уыз қымыз — бие сүтінің уыз дәмі тарамаған кезде ашытылған қою қымыз. Май қымызы деп те аталады.
  
  Сары қымыз — жаздың ортасында, шоп әбден піскен, буыны қатқан кездегі қымыз. Кош-қоннан қымыз коп шайқалып, коп пісіледі де, ірімшігі жақсы жазылып, ашуы білінбей, қымыздың күші оз бойына сіңген сарғылт болады. Сары қымыз өте жұғымды, шипалық қасиеті мол
  Қымыздың емдік қасиеті
  

• 8 слайд

  Қымыз
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—
  деп Жамбыл атамыз жырлап айтқан болатын… Қымыз қазақ халқының ұлтық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Ол тек қана бие сүтінен ашытылады. Әйел адамның қабiлетiн ең алдымен оның қымыз әзiрлеуiне қарап бағалаған.
  
  Бал қымыз — бал, қант, өрік-мейіз қосылып ашытылған қымыз; сырқат адамға, балаларға, жас босанған әйелдерге беріледі
  
  Сірге жияр қымызы — күздігүні бие ағытарда бірнеше күн жиналған қымыз; салт бойынша сірге жияр қымызға ел шақырып, бөліп ішкен.
  
  Уыз қымыз — бие сүтінің уыз дәмі тарамаған кезде ашытылған қою қымыз. Май қымызы деп те аталады.
  
  Сары қымыз — жаздың ортасында, шоп әбден піскен, буыны қатқан кездегі қымыз. Кош-қоннан қымыз коп шайқалып, коп пісіледі де, ірімшігі жақсы жазылып, ашуы білінбей, қымыздың күші оз бойына сіңген сарғылт болады. Сары қымыз өте жұғымды, шипалық қасиеті мол
  Ішсең сусын, дертке дауа, денсаулыққа пайда - қазақтың шұбаты.
  

• 9 слайд

  Қымыз
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—
  деп Жамбыл атамыз жырлап айтқан болатын… Қымыз қазақ халқының ұлтық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Ол тек қана бие сүтінен ашытылады. Әйел адамның қабiлетiн ең алдымен оның қымыз әзiрлеуiне қарап бағалаған.
  
  Бал қымыз — бал, қант, өрік-мейіз қосылып ашытылған қымыз; сырқат адамға, балаларға, жас босанған әйелдерге беріледі
  
  Сірге жияр қымызы — күздігүні бие ағытарда бірнеше күн жиналған қымыз; салт бойынша сірге жияр қымызға ел шақырып, бөліп ішкен.
  
  Уыз қымыз — бие сүтінің уыз дәмі тарамаған кезде ашытылған қою қымыз. Май қымызы деп те аталады.
  
  Сары қымыз — жаздың ортасында, шоп әбден піскен, буыны қатқан кездегі қымыз. Кош-қоннан қымыз коп шайқалып, коп пісіледі де, ірімшігі жақсы жазылып, ашуы білінбей, қымыздың күші оз бойына сіңген сарғылт болады. Сары қымыз өте жұғымды, шипалық қасиеті мол
  Шұбат ас ретінде ғана емес халықтың ғұрыпына айналып кеткен. Түйеден өндiрiлген бұл сусын қазақ аспаздығында кеңiнен қолданылады. Өзiнiң биологиялық құрамы бойынша тек қана нәрлi және дәмдi азық қана емес, сондай-ақ А, В1, В2, С дәрумендерiнiң көзi.
  

• 10 слайд

  Қымыз
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—
  деп Жамбыл атамыз жырлап айтқан болатын… Қымыз қазақ халқының ұлтық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Ол тек қана бие сүтінен ашытылады. Әйел адамның қабiлетiн ең алдымен оның қымыз әзiрлеуiне қарап бағалаған.
  
  Бал қымыз — бал, қант, өрік-мейіз қосылып ашытылған қымыз; сырқат адамға, балаларға, жас босанған әйелдерге беріледі
  
  Сірге жияр қымызы — күздігүні бие ағытарда бірнеше күн жиналған қымыз; салт бойынша сірге жияр қымызға ел шақырып, бөліп ішкен.
  
  Уыз қымыз — бие сүтінің уыз дәмі тарамаған кезде ашытылған қою қымыз. Май қымызы деп те аталады.
  
  Сары қымыз — жаздың ортасында, шоп әбден піскен, буыны қатқан кездегі қымыз. Кош-қоннан қымыз коп шайқалып, коп пісіледі де, ірімшігі жақсы жазылып, ашуы білінбей, қымыздың күші оз бойына сіңген сарғылт болады. Сары қымыз өте жұғымды, шипалық қасиеті мол
  Шұбаттың емдік қасиеті:
  

• 11 слайд

  Қымыз
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—
  деп Жамбыл атамыз жырлап айтқан болатын… Қымыз қазақ халқының ұлтық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Ол тек қана бие сүтінен ашытылады. Әйел адамның қабiлетiн ең алдымен оның қымыз әзiрлеуiне қарап бағалаған.
  
  Бал қымыз — бал, қант, өрік-мейіз қосылып ашытылған қымыз; сырқат адамға, балаларға, жас босанған әйелдерге беріледі
  
  Сірге жияр қымызы — күздігүні бие ағытарда бірнеше күн жиналған қымыз; салт бойынша сірге жияр қымызға ел шақырып, бөліп ішкен.
  
  Уыз қымыз — бие сүтінің уыз дәмі тарамаған кезде ашытылған қою қымыз. Май қымызы деп те аталады.
  
  Сары қымыз — жаздың ортасында, шоп әбден піскен, буыны қатқан кездегі қымыз. Кош-қоннан қымыз коп шайқалып, коп пісіледі де, ірімшігі жақсы жазылып, ашуы білінбей, қымыздың күші оз бойына сіңген сарғылт болады. Сары қымыз өте жұғымды, шипалық қасиеті мол
  
  АйТпАқШы!!!
  Шұбатты шетелдерге шығаруды мақсат еткен «Оңтүстік-Батыс мал және өсімдік шаруашылығы ҒЗИ» мамандары бір-екі күнге ғана шыдайтын сусынның дәстүрлі түрінен сақталу мерзімі анағұрлым ұзақ шұбат ұнтағы мен таблеткасын ойлап тапқан. Осыған орай, 1 литр шұбаттан 87 грамм ұнтақ, ал 87 грамм ұнтақтан 42 таблетка алынған. Бір артықшылығы ұнтақ пен таблетка шұбаттың құнарлығы, дәмі мен құрамын өзгертпеген.
  

• 12 слайд

  Қымыз
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—
  деп Жамбыл атамыз жырлап айтқан болатын… Қымыз қазақ халқының ұлтық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Ол тек қана бие сүтінен ашытылады. Әйел адамның қабiлетiн ең алдымен оның қымыз әзiрлеуiне қарап бағалаған.
  
  Бал қымыз — бал, қант, өрік-мейіз қосылып ашытылған қымыз; сырқат адамға, балаларға, жас босанған әйелдерге беріледі
  
  Сірге жияр қымызы — күздігүні бие ағытарда бірнеше күн жиналған қымыз; салт бойынша сірге жияр қымызға ел шақырып, бөліп ішкен.
  
  Уыз қымыз — бие сүтінің уыз дәмі тарамаған кезде ашытылған қою қымыз. Май қымызы деп те аталады.
  
  Сары қымыз — жаздың ортасында, шоп әбден піскен, буыны қатқан кездегі қымыз. Кош-қоннан қымыз коп шайқалып, коп пісіледі де, ірімшігі жақсы жазылып, ашуы білінбей, қымыздың күші оз бойына сіңген сарғылт болады. Сары қымыз өте жұғымды, шипалық қасиеті мол
  Қымыз және сиыр сүтiнен жасалатын өнiмдерге қарағанда, шұбаттың құнарлы заттары көп. Мәселен, бiр литр түйе сүтiнде 911 ккал болса, бие сүтiнiкi — 528, сиырдiкi 660 ккалорияны құрайды.
  Шұбаттың осы қасиетіне жергілікті биолог-ғалым Софья Сағындықова тағы бір ғылыми жаңалық қосты. Ол «Софмайя» деп аталған шұбат пен қызылша қосылған сусын.
  

• 13 слайд

  Қымыз
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—
  деп Жамбыл атамыз жырлап айтқан болатын… Қымыз қазақ халқының ұлтық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Ол тек қана бие сүтінен ашытылады. Әйел адамның қабiлетiн ең алдымен оның қымыз әзiрлеуiне қарап бағалаған.
  
  Бал қымыз — бал, қант, өрік-мейіз қосылып ашытылған қымыз; сырқат адамға, балаларға, жас босанған әйелдерге беріледі
  
  Сірге жияр қымызы — күздігүні бие ағытарда бірнеше күн жиналған қымыз; салт бойынша сірге жияр қымызға ел шақырып, бөліп ішкен.
  
  Уыз қымыз — бие сүтінің уыз дәмі тарамаған кезде ашытылған қою қымыз. Май қымызы деп те аталады.
  
  Сары қымыз — жаздың ортасында, шоп әбден піскен, буыны қатқан кездегі қымыз. Кош-қоннан қымыз коп шайқалып, коп пісіледі де, ірімшігі жақсы жазылып, ашуы білінбей, қымыздың күші оз бойына сіңген сарғылт болады. Сары қымыз өте жұғымды, шипалық қасиеті мол
  
  
  «Үйірілген сары алтындай сары қымыз,
  Ауруға – ем, сауға – қуат, дәрі қымыз.
  Елімнің баяғыдай сүйген асы,
  Шығаршы тағы нең бар кәрі қымыз»,—