"Балаларга халык авыз ижатын житкеру формалары"

Муниципаль бюджет мәктәпкәчә белем бирү учреждениесе

Казан шәһәре Яңа Савин районының

" Катнаш төрдәге 254-нче номерлы балалар бакчасы "

Балаларга халык авыз ижатын

житкеру формалары

атар телен өйрәтүче тәрбияче:

А.А.Хөсәенова

Казан, 2021

Мәктәпкәчә яшьтәге балаларны халык авыз иҗаты әсәрләре белән тел үстерү чаралары вакытында да, уйнаганда да таныштырырга була. Җанлы һәм тапкыр сүзле мәкаль, әйтемнәр, санамыш, такмак, табышмак, әкиятләр балаларда тел матурлыгын тоемлау тәрбиялиләр, танып белү эшчәнлеген, сөйләм телен үстерәләр.

Бармак-кул моторикасы үсеше тел ачылуга, сөйләм үсешенә уңай тәэсир ясый. Шуларны искә алып, эш барышында халык авыз иҗатыннан алынган бармак уеннарын бик яратып кулланабыз. Бакчада алган белем күнекмәләре үстерелә,  һәм гаиләдә дәвам ителә. Әкиятләрне бармак уеннарында сәхнәләштерү эти-әниләр белән берлектә оештырыла. 

Телнең нечкәлекләрен, тирәнлеген өйрәнүдә ,сөйләм телен үстерү шөгыльләрендә табышмаклардан файдалануны аеруча уңышлы дип табам. Табышмакларны зурлар хэм мэктэпкә хэзерлек төркемнәрендә киң кулланыла.

Халык авыз иҗатының җыр һәм такмаклары да сөйләм телен үстерүнең аерылгысыз өлеше булып тора. Дисклардан торган аудиоязма җыентыгы зур ярдәмгә килә. Һәм әлбәттә инде балалар җырлы –биюле уеннарын бик яратып башкаралар.

Халык авыз иҗаты әсәрләреннән баларның иң яратканы – әкиятләр дип уйлыйм. Алар сөйләм телен үстерүдә бай материал булып исәпләнә. Хәрәкәтләрнең, сүзләренең  билгеле бер тәртиптә кабатланып килүе балаларны әсәрләр белән танышу процессын җанлы һәм кызыклы итеп алып барырга ярдәм итә.. Мондый кабатланулар балаларның телен шомартырга, әкиятнең өзекләрен үзлектән сөйләргә теләү теләге уятырга ярдәм итә. Әкиятләр ярдәмнендә сөйләм телен устерү өчен торле алымнар кулланам, мәсәлән: балалар белән иң элек аудиоязма тыңлыйбыз, ә инде соңыннан балаларныҗ иң яраткан мизгеле – сәхнәләштерү. Мондый алым аларга әкиятне дә тизрәк истә калдырырга ярдәм итә.

Халык уеннарын уйнау, бәйрәмнәр оештыру да тел өйрәнүнең зур чарасы булып тора. Телдән сөйләмгә өйрәнү, белем һәм тәрбия алу, дөньны танып-белү, иҗат итү эшләре – барысы да тел ярдәмендә генә тормышка ашырыла.Туган телендә тәрбияләнгән бала гына шундый сыйфатларга ия булып үсә. Сөйләм – баланың тумыштан килүче сәләте түгел, ул баланың буе, акыл үсеше белән бергә формалаша.     

• 1 слайд

  КАЗАН ШӘҺӘРЕ ЯҢА САВИН
  РАЙОНЫНЫҢ “254 НЧЕ КАТНАШ ТӨРДӘГЕ БАЛАЛАР БАКЧАСЫ” МУНИЦИПАЛЬ БЮДЖЕТ МӘКТӘПКӘЧӘ БЕЛЕМ УЧРЕЖДЕНИЕСЕ
  Балаларга халык авыз ижатын житкеру формалары
  Тәрбияче: Хөсаенова Айгөл
  Айдар кызы
  

• 2 слайд

  Халык авыз иҗаты әсәрләре:
  1. Бишек җырлары
  2. Такмаклар
  3. Такмазалар
  4. Санамышлар
  5. Табышмаклар
  6. Мәкальләр
  7. Әкиятләр
  8. Мәсәлләр
  9. Тизәйткечләр
  10. Мәзәкләр
  

• 3 слайд

  Бармак уеннары
  1. Гаилә
  2. «Песи, песи, прес»
  

• 4 слайд

  Табышмаклар
  Тәңкә карлар сипкән,
  Җирне ап-ак иткән,
  Чыршы, каен, имән
  Кардан чикмән кигән.
  Бу кайчан?
   
  Лампа түгел — яктырта,
  Мич түгел — җылыта.
  Йолдыз-йолдыз вак кына,
  Ак мамык сымак кына.
  Өс киемеңә куна,
  Тәнгә тисә, су була.
  Ашка салсаң, тәм кертә,
  Борынга керсә, төчкертә.
   
  

• 5 слайд

  Җыр һәм такмаклар
  “Тукран”
  “Ак куян”
  “Матрешкалар”
  “Чебиләр зарядкасы”
  “Куш кулым”
  “Шома бас”
  “Чума үрдәк, чума –каз”
  “Кәрия-Зәкәрия”
  

• 6 слайд

  Халык әкиятләре
  « Тарталар, тарталар,тартып чыгара алмыйлар »
  «Баралар-баралар болар, бара торгач, көн кичкә таба әйләнеп, караңгы да төшә башлый»
  

• 7 слайд

  Татар халык уеннары
  Түбәтәй
  Утыр, утыр, Мәликә
  Ак калач
  Утыр, утыр, Мәликә,
  алмагачның төбенә,
  Кем утырган каршыңа,
  Әйтеп бирче тиз генә.
  Түп – түп-түбәтәй,
  Түбәтәең укалы.
  Чиккән матур түбәтәең
  Менә кемдә тукталды.
  Булатның туган көненә Без пешердек ак калач; Менә шулай ул биек, Менә шулай тәбәнәк, Менә шуның киңлеге, Менә шуның тарлыгы. Ак калач, ак калач, Теләгәнеңне сайлап кач!
  

• 8 слайд

  Игътибарыгыз
  өчен рәхмәт