§44-45 ХҮІ ғ. Қазақ халқының мәдениеті. (7 сынып)

7 сынып

Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы

Сабақтың тақырыбы: §44-45 ХҮІ ғ. Қазақ халқының мәдениеті

Сабақтың мақсаты: Қазақ халқының мәдениетіне тоқталып, материалдық, рухани мәдениетке мағұлмат беру.

Дамытушылық: оқушылырдың ой-өрісін дамыту.

Тәрбиелік: оқушыларды мәдениеттілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, ауызша.

Сабақтың көрнекіліктері: АКТ, суреттер, кесте.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Амандасу, оқушыларды түгендеу, сабаққа әзірліктерін қадағалау.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1. Жартылай көшпелі мал шаруашылығы дегенді қалай түсінесіз?

2. Маусымда көшіп-қонудың қандай пайдасы бар?

3. Қазақ қыстауларының тарихи маңызы неде?

4. Қазақтар егін шаруашылығымен қандай аймақтарда басым айналасқан?

5. Қазақ халқында қоленердің қандай түрлері болды?

ІІІ. Жаңа сабақ.

Мәдениет 2-ге бөлінеді.

Материалдық Рухани

Тұрғын үй, киім кешек, тағам адамдардың наным-сенімі,

Түрлері, құрал-сайман, қару- ділі, діні, тілі, ойлау жүйесі

жарақтары

Тұрғын үйдің екі түрі болды

Жаздыкүні жеңіл киіз үй қыстыгүні жер үйде

Кәдімгі киіз үй жылжымалы

үй-күйме

1.Шаңырақ

2.Уық

3.Кереге

Киім кешек түрлері 1. Бешпент

2.Қамзол

3. Шапан

Бас киімдері Тымақ

Киіз қалпақ

Ер адамдар биік өкшелі, қонышы тізеден жоғары саптама етік киді.

Аң аулауға қайқы тұмсық етік киген.

Ешкі терісінен тігілген жұмсақ аяқ киім мәсі.

Әйелдердің киімі матадан

жібектен

мақпалдан тігілді

30-40 жастағы әйелдер кестеленген кимешек киді,

орта жастағы әйелдер жаулық,

жасы келген әйелдер күндік.

Әйелдердің аяқ киімі мәсі.

Ұлттық тағамдар

Ет, сүт, май, шұбат,қымыз.

Жылқы етінен қазы, шұжық даярлады.

Отырықшылықпен айналасты.

Егін, бидай, күріш, Бау-бақша егіп, жеміс-жидек, көкөніс

Тары, жүгері,орта,сұлы өнімдерін пайдаланады.

Халқымызды отбасы- неке қатынастарында құда түсу, қыз ұзату, келін түсіруде ертеден келе жатқан көптеген әдет-ғұрып, кәделер сақталған.

Ауыз әдебиеті

Қазақ ертегілері Батырлар жыры

Ертөстік,Құламерген, Алтын сақа, Ер Тарғын, Ер Сайын, Қамбар, Алпамыс,

Аламан мен Жоламан, Асан Қайғы, Ер Қосай, Төрехан,Телағыс, Құбағыл, т.б.

Қармерген, т.б.

Ғашықтық дастандар

« Қозы Көрпеш - Баян сұлу», «Айман – Шолпан», «Қыз Жібек», « Күлтеқыз», «Мақпалқыз» т.б.

Тіл және жазу- қазақ халқының рухани мәдениетінің басты бір саласы.

Қазақ тілі- Қазақстан жерін мекен еткен, тегі жағынан бір-біріне жақын қаңлы, үйсін, қыпшақ,, найман, керей, алшын т.б.

Тіл ғылымын зерттеушілердің айтуына қарағанда, «Едіге», «Ер Сайын» жырлары қазақ халқының арасына алшындар арқылы, «Ер көкше», «Базар батыр» поэмалары керейлер тілінде, ол «Каһжи әл Фарадис» кердері тілінде жазылып, «Кодекс куманикус» қыпшақ тілінде жазылып, тарапты.

ІҮ. Қорытынды.

Халқымыздың мәдениеті ғасырлар тереңінен жалғасып, қоғамның дамуына байланысты біртіндеп дамып, жетіліп отырған. Әрине бүгінгі таңдағы өскелен өмірімізге сай келмейтін кейбір ескілікті салт-дәстүрлер қоғамның дамуына ілесе алмауы мүмкін. Бірақ біз оларды білуіміз керек. Олар тарихымыздың рухани ескерткіштері ретінде сақталуы тиіс.

ІҮ.Бекіту.

1. «Мәдениет» ұғымын қалай түсінесің?

2. Материалдық мәдениет дегеніміз не?

3.Рухани мәдениет дегенді қалай түсінесіз?

Ү.Рефлексия.

ҮІ.Бағалау.

ҮІІ.Үйге тапсырма, тақырыпты оқу, мазмұнын айту.