Конспект урока по крымскотатарской литературе Усеин Шамиль Тохтаргъазы "О недир"

Эдебият дерси                          Мевзу:       Усеин Шамиль Тохтаргъазы                      «О недир»

Дерс планы

          Мевзу: Усеин Шамиль Тохтаргъазынынъ «О недир» шиири

            Макъсат: Усеин Шамиль Тохтаргъазынынъ яратыджылыкъ елунен таныштырмакъ; «О недир» шиири эсасында окъувгъа севги ве урьмет ашламакъ;ифадели окъумагъа огретмек.

           Дерс донатмасы: эдебий масалларгъа багъышлангъан талебелер сызгъан ресимлер. У.Ш.Тохтаргъазынынъ портрети,дерслик.

                               Дерс кетишаты

          I. Тешкилий къысым. Невбетчининъ рапорты.

    II. Кечкен мевзуларнынъ текрары.

Оджа: Кечкен дерслерде биз насыл масалларнен таныштыкъ? (эдебий).

«Балыкъчы ве копек», «Айнеджи тилькининъ олюми».

- Не ичюн олар эдебий масаллар сайыла? (чюнки оларнынъ муэллифи бар).

- «Балыкъчы ве копек» масалы бизлерни неге огрете? (Бу масал озь достларыны урьмет этмеге,оларгъа садыкъ олмагъа огрете).

- Къарт балыкъчыгъа акъикъий  достлукъны ким бильдирди? (копек).

- Достлукъ акъкъында бир къач аталар сезюни тапынъыз.

              «Дост къара куньде белли олур»

              «Достсыз адам- къанатсыз къуш»

       «Урбанынъ янъысы яхшы, достнынъ эскиси»

          III. Янъы мевзу устюнде иш.

          1.Оджанынъ сезю.

       Усеин Шамиль Тохтаргъазы – къырымтатар халкънынъ белли шаири. О 1881 сенеси Коккозь коюнде догъды. Яш бала экенде о бабасындан оксюз къала. Къоранталары агъыр алгъа огърай. Шамиль эм чалыша, эм окъуй. 1892 сенеси кой медресесине кире.  

       Шамиль окъувгъа пек авеслене, тапкъан китапларыны, «Терджиман» газетаны окъуп, бильгисини арттыра. О 16 яшындан башлап, оджалыкъ эте ве халкъ тарафындан  буюк урьмет къазана. Амма кой башлыкълары, бай ве мырзалар оджаны озюне хызмет эттирмеге тырыша эдилер.

У.Ш. Тохтаргъазы эм бильгили оджа, эм истидатлы шаир эди. О, озюнинъ эсерлеринде яшларны, балаларны окъувгъа, бильги, илим алмагъа чагъыра эди. Чюнки о эмин эди – сербест,бахытлы яшайыш къурмакъ ичюн, окъумыш, бильгили олмакъ керек.

1913 сенеси Харджибие коюнде буюк фаджиа олды- душманлар оджаны ольдюрдилер. Къырымтатар халкъы озюнинъ садыкъ огълуны гъайып этти.

Бугунь биз онынъ аджайип шиирлеринден бирини окъуйджакъмыз.

           Ондан эвель янъы, анълайшы къыйын олгъан сезлер устюнде чалышаджакъмыз.

          2.Лугъат иши.

                               Зулум - зарар

                         чоджукълар-балалар

              инсаннынъ кемалы – кучю – къувети

                               сеадет- бахт

                 махв оладжакъ – гъайып оладжакъ

                   къазанды шурет – нам къазанды

                         ибрет- нумюне олды.

              3. Дерсликнен чалышув.70-71 с.

            Оджа ифадели окъуй, шиирнинъ манасыны анълата, сонъра талебелер окъуп, суаллерге джевап берелер.

         IV . Дерснинъ нетиджеси.

         - У.Ш.Тохтаргъазынынъ насыл шииринен таныштыкъ?

         - «О недир» шииринде шаир неге чагъыра? (окъувгъа).

         - Окъув инсанларгъа не бере?

     О-  бахт             

            Къ-  шурет

            У-   къувет

            В-    бильги

              Хорлукътан къорчалай.  

          - Окъувсыз,бильгисиз адам неге огърай?

          - О недир? Бир сезнен джевап беринъиз. (окъув).

       V. Дерске къыймет кесиле.

          Эвге вазифе:   окъув, бильги акъкъында аталар сезлерни       тапып эзберлемек. 70-71 с. Шиирини ифадели окъумакъ.