КОУЧИНГ ПЕН ТӘЛІМГЕРЛІК - МҰҒАЛІМДЕРДІҢ КӘСІПТІК ШЕБЕРЛІГІН ЖЕТІЛДІРУ НЕГІЗІ.

Коучинг пен тәлімгерлік - мұғалімдердің кәсіптік шеберлігін жетілдіру негізі.

Абдыкасымова Галия Жумановна

Бастауыш сынып мұғалімі

А.Байтұрсынов атындағы бастауыш гимназиясы

Арқалық қаласы

Білім берудің ұлттық моделіне өту, оқыту мен тәрбиелеудің  соңғы әдіс-тәсілдерін, жаңа инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық - педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, шығармашыл педагог - зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді. Мұғалім оқытудың әдіс-тәсілдерін біліп қана қоймай, тиімді пайдаланғанда ғана оқушылардың білімге құштарлығын туғызып, терең түсінігін қамтамасыз етеді. Оқыту әдіс таңдау  үлкен шеберлікті керек етеді. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологиясын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру  мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілі, рухани азаматтық және басқа да көптеген адами қабілетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үдерісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

Жаңа ғасырдағы мұғалім алдындағы негізгі міндет-жас ұрпақты дамыта отырып тәрбиелеу. Ақпараттандырудың негізгі міндеттерінің бірі коучинг үдерісін оқыту құралы ретінде қолдану. Оның мүмкіндіктерін жете қолдану арқылы мұғалімнің кәсіптік шеберлігін оқу-тәрбие үдерісінде жетілдіруге бағыттау, кәсіби қауымдастық үшін қолайлы орта туғызу. Мұғалімдердің өз тәжірибелерін өзге әріптестермен бөлісуіне мүмкіндік беру.

Мұғалімдердің кәсіптік шеберлігін жетілдіру барысында коучинг пен тәлімгерлік әдістерін ұтымды қолдануға болады. Себебі,тәлімгерлік пен коучинг тәсілдерін педагогикалық үдерісте дара және де топтық түрде жүргізуге болады. Жалпы коучингтің қазіргі таңда әр мұғалімге берері зор. Себебі коучинг арқылы жас маманды да, өз ісінің шеберінде бір топқа шоғырландыра алады.

А.Байтұрсынов атындағы бастауыш гимназиясында  мұғалімдердің кәсіптік шеберлігін арттыру мақсатында жүргізілетін коучингтер М.Эриксонның 5 қағидаттарын  негізе ала отырып, жүргізіледі. Коучингті жүргізу барысында  «Сиқырлы сұрақтар»; «Болашақ сұрақтары» тәсілдер үнемі қолданылады. Бұл сұрақтар арқылы гимназия мұғалімдерінің көкейтесті мәселелері қарастырылады. Гимназияда коучингтерді жоспарлау барысында төмендегі 4 сұрақты әр мұғалім өз назарына  алады :

Ø Не қалайсың?

Ø Ол үшін не қажет?

Ø Мақсатқа қалай жетуге болады?

Ø Нәтижеге жеткеніңізді қалай білуге болады?

Осы сұрақтарға жауап беру барысында  біз Парето қағидатын қолданамыз. (бұл қағидат бойынша 80% нәтижеге жету үшін, 20% осы нәтижеге жету үшін қолданатын жұмыс уақыты).

Коучинг пен қатар тәлімгерліктің де мұғалімнің кәсіптік шеберлігін жетілдіруде маңызы зор екенін де сөзсіз. Себебі бұл тәсіл арқылы  еңбек өтелі мол ұстаздардың жас мамандармен өзара әрекеттесуіне,олардың өз мамандықтарын жете түсінуіне  зор мүмкіндік береді. Тәлімгерлік арқылы мұғалімдердің жұптасқан жұмыс түрін жетілдіре түсуге болады. Жұптасқан түрде жүргізілетін тәлімгерліктің жас маман үшін берері мол. Оған дәлел ретінде гимназия қабырғасында жүргізілетін шеберлік апталықтары мен ашық есік күндері . Гимназия қабырғасындағы тәлімгерлік жүйесі бүгінгі таңда қолға алынып, мақсатты түрде жұмыс  жасауда.  Тәлімгер мен тәлім алушының арасындағы түсіністік пен  ынтымақтаса жұмыс жасау шеберліктерінің арқасында гимназия қабырғасында өткен шеберлік айлықтар кезеңдерінде ұжым мұғалімдеріне үлгі боларлық  сабақ үлгілері ұсынылып, үлкен талқыдан жақсы бағаларға ие болды. Бірлескен жұмыстың арқасында тәлім алушының шеберліктері ұшталып, үлкен мүмкіндіктерге есік ашуда. Тәлім алушының кәсіби шеберлігі нықталып, даму қағидатына негіз болады. Біздің мектептегі жұптасқан іс-әрекеттердің үдерісі үлгі боларлықтай даму қарқынында деп толық айта аламын. Мажитова Э.У. мен жас маман  арасында өткізілген бірлескен сабақ үлгісі, Балова Б.Ө. мен жас маманның бірлесе өткізген коучинг сессиясы, Әубәкір Г.С. мен ұстаз Доронина Е.В. бірлесе өткізген шеберлік сабақ үлгісі, Абдыкасымова Г.Ж. мен жас маман Құманқұлова Н.С. арасындағы ашық сабақ үлгісі кешегі аймақтық семинарда көпшіліктің арасынан жылы лебіздерге іліккен еді.  Сонымен, тәлімгер мен тәлім алушы арасындағы ынтымақтастық қарым-қатынас жас маманның үлкен шеберліктерге қол жеткізіп, кәсіби дамуына бағыталады.  Тәлімгерлік үдерісі екі адам арасындағы оқу қарым-қатынасын құруға негізделген түйінді дағдыларды және қасиеттерді  қалыптастырады:

Ø белсенділікке баулу

Ø тәжірибені дамыту

Ø қолдау көрсету

Ø сенімділік

Ø шынайылық

Ø адалдық

 Ал коучинг үдерісін оқытушылардың кәсіби шеберлін арттыру мақсатында қолдану арқылы, төмендегідей қабілеттерді жетілдіре түсуге болады:

Ø Оқушымен тең тұлға ретінде қарым-қатынасқа түсу дағдысы жетіледі;

Ø Оқушының функционалдық сауаттылығын арттыра түседі;

Ø Зерттеу жұмыстарын жүргізу ептілігін қалыптастырады, қолайлы шешім шеберлігіне ерекше көңіл бөледі.

Коучинг үдерісі ұтымды қолдану арқылы мұғалімдердің біліктілігіне төмендегідей талаптар қойылады:

1.     Мұғалімнің өз білімін жетілдіру, өз бетінше оқып іздену;

2.     Ізденушілігі;

3.     Бейімделуі, жаңа шешімдерді таба білуі, өзгеріске икемділік танытуы;

4.     Ынтымақтастық болуы;

5.     Өзіндік жауапкершілік және өз жұмысын ұйымдастыра білуі.

Педагогикалық шеберлік дегеніміз - мұғалімнің дидактикалық,  ұйымдастырушылық, эмоционалдық көңіл-күй мен сөйлеу техникасын басқара білу дағдысы.

Коучинг үдерісі арқылы оқытушылардың кәсіби біліктілігін арттырудың тиімді формалары мен жолдары:

І.Дидактикалық қабілет - оқытушы оқу материалын оқушыға жеткізу қабілеті, оқушының білім дәрежесін, іскерлігін, дағдысын дұрыс анықтау.

ІІ.Инновациялық қабілет – зерттеушілік, ақпараттылық, педагогикалық және ұйымдастырушылық, басқарушылық қызметін қамтиды.

ІІІ.Академиялық қабілет – оқытушы қабілетінің өз кәсіптік шеберлігін жетілдіреді. Өз бетімен зерттеу жұмыстарын жүргізеді.

Білім берудің қазіргі заман талабы - әр мұғалімнің өз қызыметін жетілдіре отырып, оқушылардың өмірлік кәсіби шеберлігін арттыру және қалыптастыру, қазіргі сапа стандартының кәсіптік білім беру саласы бойынша берген нұсқауларынан, олардың біліктіліктеріне қойылатын:

Ø топпен бірге шешім қабылдай білу;

Ø ситуавациялық  шиеленсітерді өз беттерімен шеше білу;

Ø ерекшеліктерді ажырату;

Ø қарым-қатынас жасап, талдай білу талаптарын жүзеге асыруға коучинг нақты мүмкіндіктер береді.