План открытого урока по лезгинскому языку в 3 классе на тему "Зи лезги Ватан"

МКОУ «Новопоселковая СОШ»                Лезги  чIалан кIелунай ачух тарс.                Зульфикъар Къафланов                          «Лезги Ватан»                                                                                       Тарс гьазурайди :                                                                            Ц!ийи хуьруьн юкьван школадин                                                                                 муаллим Мирзоева С.З                                                                 2016          Тарсунин кьил : «Лезги Ватан.» З. Къафланов.                                                                                                                                          Метлебар:        Зульфикъар  Къафланован уьмуьрдихъ , яратмишунрихъ  ва « Лезги                                    Ватан » шиирдихъ  галаз  таниш  хьун.                                                                                                                                                                                            Аялар, чи  инсанриз  виридалайни  багьади , кIаниди  Ватан  тирдан  ,                                                   фикирдал  гъун.  Чи  Ватандихъ  гегьенш  чуьллер  ,кьакьан  дагълар,                      чи баркаллу халкь ,девлетлу чIал авайди къалурун ва ам хуьниз эверун.                                                                                                                                              Тарсунин финиф. 1.Тарс тешкилун. -Къарагъ кIвачел дуьз акъваз. (слайд) -Аялар, къе чи тарсуниз мугьманар атанва.  Ша чна абуруз хвашкелди лугьун. -Ацукь, далуяр дуьзарна ,гъилер вилик эциг. Гьарма вичин къуншидиз килиг ,хъвер багъиша.Чинал хъвер алайла, инсандин гуьгьуьлар ачух тирла адаз са кардихъайни кичIе жедач.( слайд ) -За фикирзава ,къе куь гуьгьуьлар мадни ачух жеда лагьана, вучиз лагьайтIа чаз къе гатфарин сад лагьай югъ я ,ракъинин нурари чи гуьгьуьлар ачухарзава . Мадни чаз исятда гьар садаз чаз чи дидейри багъишай играми лезги чIалан тарс я. (слайд ) -Тарс менфятлуди, хъсан нетижа авайди ва хийирлуди хьун паталди чна гьихьтин къайдаяр хвена кIанда. (слайд ) -дикъетдивди яб акална кIанда, -вири гъавурда акьадайвал кIевиз, ачухдиз лагьана кIанда, -лугьузвайдан гаф атIана кIандач, -дустуниз куьмек гуз кIан хьайила, секиндиз гъил хкажна кIанда. -Баркалла зун куь жавабрал рази хьана. 2. Алатай тарс ахтармишун. -Заз ни лугьуда ,чна лезги тарсуна вуч ийизвайтIа? -чIалан сирер чирзава, -Дагъустандин вири чIаларин шаиррин ва писателрин шииррихъ ва рассказрихъ таниш жезва, -лезги шиирар ,мисалар ,мискIалар хуралай чирзава. (слайд)                                        -Квез лезги чIалакай гьихьтин шиирар чида?( са аялди кIелда.)                                                             -ЧIал гьар са миллетдин хазина я. Ам чаз ата-бубайрилай атанвай савкьват я.  Эгер инсандиз                                                                                                  вичин диде- буба кIан ятIа, адаз ,гьа, диде-буба хьиз, вичин  ата-бубаяр рахай чIални кIан хьун лазим я. Расул Гамзатова икI лугьузва : Эгер зи чIал пака рекьиз хьайитIа зун къе рекьиз гьазур я лап гьалалдиз. И гафари лугьузва хьи, адаз вичин дидедин чIал уьмуьрдилайни багьа я. Чна чи лезги чIалаз дидедиз хьиз гьуьрметна кIанда ,жуван чIалал дуьз рахана кIанда. Дидедин чIал лайлайдилай башламиш жезва. Ам чаз виридалайни багьани я ширини. ЧIал кандайдаз шаир Абдул Фетягьа лагьайвал вичин Ватани кIан жеда. 3. КIвалин кIвалах ахтармишун. Абдул Фетягьакай суьгьбет . (слайд.) «Ватандикай гаф » шиир ктабдай кIелун. (Шиир хуралай кIелун ва аялри гузвай суалриз жавабар гун. Абуруз классдин  куьмекдалди къиметарни гун.) -Мад куьне ватандикай вуч гьазурнава кIвале ? -Гамид вуна вуч гьазурнава ? -Сочинение .( слайд.) -Ша кIела .   - Квез бегенмиш хьанани аялар?   (3-4 аялди кIелда, алава суаларни гуз ва классдин куьмекдалди къиметламишда.) -Чаз гьакIни кIвалериз Ватандин шикилар чIугваз ганвай. Аялри чпи доскадал куьрсарнава. Ша чна шикилрин конкурс тухун.  -Чна аялар, гзаф конкурсра иштиракна. Абур гьибур тиртIа ша чна рикIел хкин. (Аялрин жавабар.)  -Ша чна чи шикилрин конкурсдайни гъалибчияр жагъурин .Сад лагьай чка Джамалаз хьана.Ша чна адавай хабар кьан, адаз и рангаралди вуч къалуриз кIанзавайтiа.  ( Джамалан жаваб, алава суалар ва къиметламишун. 2-3 лагьай чкаярни гьа икI.)   Веревирд: Баркалла вири аялриз, куьне кIвале гьазурзавай тарсунай, чIугур шикилрай, иштиракай конкурсрай ва кхьей сочиненийрай генани чаз къалурна куьне чIал дериндай чирзавайди, жуван  диде ва буба, кIвал ва хуьр, Ватан ва халкь кIанзавайди.                                                                                            Шаирри чпиз Ватан кIанзавайди жуьреба-жуьре цIараралди ,мисалралди къалурзава. -Квез гьихьтин  мисалар чида ватандикай? -Ватандикай шиирар кхьей мад вуж , гьи шаир чида ?   -Эхь С. Сулеймана ,Е. Эмина ,Ш-Э Мурадова, А. Саидова ,А. Фетягьа, Р. Гамзатова, Х. Тагьира Ватандикай, ам хуьникай, адан гуьзелвиликай гзаф шиирар кхьенва. ( Слайд )    Ибрагьим Гьусейнова вичин, « Совет Аскер » лугьудай шиирда чи кIвал-югъ, чи Ватан хуьзвай жегьил аскерриз чухсагъул лугьузва. Ада вичин шиирдин цIарара икI кхьизва  :«ЧIехи хьанмаз, вири сад хьиз, куьнни фида аскервилиз».(слайд) - Куьн и цIарарин гьикI гъавурда акьазва? ( Аялрин жавабар.) - Квез Армиядиз фейи, хтай мукьва – кьилияр авани ? -Абуру квез гьихьтин ихтилатар авуна ? (Аялрин жавабар .) -23 – февраль вуч югъ я ?   -Ам Ватан хуьзвайбурун югъ я. 1918 – йисуз Германиядин кьушунрин винел Красный Армияди гъалибвал къазанмишна . Гьа и йисалай 23- февраль суварин югъ яз къейднава.    За умуд кутазва чи и гъвечIи гадайрикайни Ватандал рикI алай ,ам кIеве гьатайла Ватан хуьз гьазур тир кьегьал рухваяр жеда лагьана. 4. Ял ягъунин декьикьа.  (слайд) 5. ЦIийи тарсунин гъавурда тун.   -Ватандикай  шиирар  кхьейбурун  арада  Зульфикъар  Къафлановни  ава . Ам са шаир ваъ ,гьакIни халис ватандаш ,рикIе михьи гьиссер авай инсан я. -Шаирдикай   суьгьбет  гьазурнава  Мусаева Фатимади.( Слайд.)  - Шаирди лугьузвайвал ,гьар са инсандиз вич хайи кIвал ,хуьр ва я шегьер ава. Эвелни –эвел адаз гьа кIвал ,гьа хуьр кIан жеда .Им адан ватан я . Ахпа адаз вичин хуьр авай район,  уьлкве кIан жеда .Имни адан ватан я.   -Чун лезгияр ,чи бубайрилай атанвай жуван накьварал яшамиш жезва. Им чи лезги Ватан я. Гьа идакай З. Къафланова шиир кхьенва. Ша чна ам кIелин. А) муллимди кIелун . Б)  гафарин винел кIвалах . в ) жува жуваз кIелун . 6. Тарс мягькемарун. Группайра кIвалах карточкайрай. 1-лагьай карточка. -Квез куь  Ватан йисан  гьи  вахтунда  гуьрчег  аквазва ?  Вучиз? -Ам мадни гуьрчегарун патал на вуч ийизва ? 2- лагьай карточка. - Ватан вуч  лагьай гаф я? -Дагъустанда гьи халкьар яшамиш жезва ? -Лезгияр гьи районра яшамиш жезва ? 3-лагьай карточка. - З.Къафлановаз  вичин  ватан  кIанзавайди  гьи  цIарарай  аквазва ? -Шаирди  квелди  дамахзава ? -Вун  и  царарин  гьик  гъавурда  акьазва ?                      Вун  галачиз  девриш  я  зун                      Уьмуьр  чIулав  етим  я. 4 -лагьай карточка. -Чи Ватан  квелди  девлетлу  я? 7. Рефлексия. Синквейн туькIуьрун. Ватан. Хуьда,  гуьрчегарда. КIаниди,  гуьзелди,  ширинди. Заз  экв  гузвай  гуьзгуь  масан. Диде-Ватан. 8. КIвалин  кIвалах : - виридаз  шиир  кiелиз - эхиримжи  куплет  хуралай - шикилар чIугваз Лезги Ватандин-5 аялдиз(Алискерова, Мирземетова, Гамзатов, Мирзоев,Мусаева)  -сочинение  - 3 аялдиз (Муталибова, Исмаилов, Цмиханов) 9. Нетижа  кьун.( Слайд.) -Къарагъ вири кIвачел  са  капал  квез  тарсуниз  къведайла  авай  чирвилер,  муькуь  капал тарсуна  къачур  чирвилер  эциг.  Кьве  капашни  санал  эциг  и  чирвилер  куьбур  я, абур  артухара , гегьеншара  лезги  журналрин , газетрин   куьмекдалди. Куьн  сагърай.