Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Функции 𝑒𝑧, 𝑠𝑖𝑛𝑧, 𝑐𝑜𝑠𝑧, гиперболические функции. Логарифмическая функция. Обратные тригонометрические и гиперболические функции
доцент Р.М.Тургунбаев
2 слайд
План
1. Показательная функция, свойства
2. Тригонометрические функции, свойства
3. Гиперболические функции, свойства
3. Логарифмическая функция, свойства
4.Обратные тригонометрические и гиперболические функции
5. Степенная функция (обобщенная)
6. Заключение
3 слайд
Показательная функция, свойства
В математическом анализе имеет место равенство:
𝑒 𝑥 = lim 𝑛→∞ 1+ 𝑥 𝑛 𝑛
Для фиксированного комплексного числа z=x+yi рассмотрим последовательность с общим членом:
𝑎 𝑛 = 1+ 𝑧 𝑛 𝑛 .
Очевидно, что
𝑅𝑒 1+ 𝑧 𝑛 =1+ 𝑥 𝑛 ; 𝐼𝑚 1+ 𝑧 𝑛 = 𝑦 𝑛
4 слайд
Откуда,
𝑎 𝑛 = 1+ 𝑧 𝑛 𝑛 = 1+ 𝑥 𝑛 2 + 𝑦 2 𝑛 2 𝑛 = 1+ 2𝑥 𝑛 + 𝑥 2 + 𝑦 2 𝑛 2 𝑛 2
𝑎𝑟𝑔 𝑎 𝑛 =𝑛𝑎𝑟𝑔 1+ 𝑧 𝑛 =𝑛𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔 𝑦 𝑛 1+ 𝑥 𝑛
5 слайд
При n имеет место соотношения
1+ 2𝑥 𝑛 + 𝑥 2 + 𝑦 2 𝑛 2 ~1+ 2𝑥 𝑛 ,arctg 𝑦 𝑛 1+ 𝑥 𝑛 ~ 𝑛𝑦 𝑛+𝑥 .
Учитывая эти соотношения имеем
lim 𝑛→∞ 𝑎 𝑛 = lim 𝑛→∞ 1+ 2𝑥 𝑛 𝑛 2 = lim 𝑛→∞ 1+ 2𝑥 𝑛 𝑛 2𝑥 𝑥 = 𝑒 𝑥
lim 𝑛→∞ 𝑎𝑟𝑔 𝑎 𝑛 = lim 𝑛→∞ 𝑛𝑦 𝑛+𝑥 =𝑦 (1)
6 слайд
Следовательно,
lim 𝑛→∞ 𝑎 𝑛 = lim 𝑛→∞ 1+ 𝑧 𝑛 𝑛 = 𝑒 𝑥 𝑐𝑜𝑠𝑦+𝑖𝑠𝑖𝑛𝑦 (2)
Для ∀𝑧=𝑥+𝑖𝑦 функция 𝑒𝑧 определяется следующим образом:
𝑤=𝑒𝑧=𝑒𝑥+𝑖𝑦=𝑒𝑥(𝑐𝑜𝑠𝑦+𝑖𝑠𝑖𝑛𝑦) (3)
Откуда
𝑒𝑧 =𝑒𝑥 ,𝑦=𝐴𝑟𝑔𝑒𝑧,
𝑅𝑒 𝑒 𝑧 = 𝑒 𝑥 𝑐𝑜𝑠𝑦, 𝐼𝑚 𝑒 𝑧 = 𝑒 𝑥 𝑠𝑖𝑛𝑦
7 слайд
Свойства 𝑤=𝑒𝑧 :
1) При 𝑧∈𝑅 функция 𝑒𝑧 обладает всеми свойствами 𝑒𝑥;
2) Аналитическая функция в комплексной плоскости;
3) (𝑒𝑧)’=𝑒𝑧;
4) Имеет место формула сложения:
𝑒 𝑧 1 ∙ 𝑒 𝑧 2 = 𝑒 𝑧 1 + 𝑧 2 (4)
Доказательство 4-св. Пусть z1=x1+iy1 и z2=x2+iy2
8 слайд
Тогда
𝑒 𝑧 1 ∙ 𝑒 𝑧 2 = 𝑒 𝑥 1 𝑐𝑜𝑠 𝑦 1 +𝑖𝑠𝑖𝑛 𝑦 1 ∙ 𝑒 𝑥 2 𝑐𝑜𝑠 𝑦 2 +𝑖𝑠𝑖𝑛 𝑦 2
= 𝑐𝑜𝑠 𝑦 1 𝑐𝑜𝑠 𝑦 2 −𝑠𝑖𝑛 𝑦 1 𝑠𝑖𝑛 𝑦 2 +𝑖 𝑠𝑖𝑛 𝑦 1 𝑐𝑜𝑠 𝑦 2 +𝑐𝑜𝑠 𝑦 1 𝑠𝑖𝑛 𝑦 2
= 𝑒 𝑥 1 + 𝑥 2 cos 𝑦 1 + 𝑦 2 +𝑖𝑠𝑖𝑛 𝑦 1 + 𝑦 2 = 𝑒 𝑧 1 + 𝑧 2
9 слайд
5) Уравнение 𝑒 𝑧 =0 не имеет решение. Действительно
𝑒 𝑧 =0⟺ 𝑒 𝑥 𝑐𝑜𝑠𝑦=0, 𝑒 𝑥 𝑠𝑖𝑛𝑦=0 ⇔ 𝑐𝑜𝑠𝑦=0, 𝑠𝑖𝑛𝑦=0 ⟺ 𝑐𝑜𝑠 2 𝑦+ 𝑠𝑖𝑛 2 𝑦=0
Противоречие.
6) Функция периодическая, любое число вида 2𝑘𝜋𝑖,𝑘∈𝑍.
Действительно :
𝑒 𝑧+2𝑘𝜋𝑖 = 𝑒 𝑧 ∙ 𝑒 2𝜋𝑘𝑖 = 𝑒 𝑧 ∙ 𝑐𝑜𝑠2𝑘𝜋+𝑖𝑠𝑖𝑛2𝑘𝜋 = 𝑒 𝑧 5
Показательная форма комплексного числа: 𝑧=|𝑧| 𝑒 𝑖𝑎𝑟𝑔𝑧 .
10 слайд
Trigonometrik funksiyalar va ularning xossalari
Ixtiyoriy kompleks son z uchun trigonometrik funksiyalarni quyidagi
𝑠𝑖𝑛𝑧= 𝑒 𝑖𝑧 − 𝑒 −𝑖𝑧 2𝑖 , 𝑐𝑜𝑠𝑧= 𝑒 𝑖𝑧 + 𝑒 −𝑖𝑧 2 (6)
tengliklar bilan aniqlaymiz.
Bundan 𝑡𝑔𝑧 va 𝑐𝑡𝑔𝑧 funksiyalar ushbu
𝑡𝑔𝑧= 𝑠𝑖𝑛𝑧 𝑐𝑜𝑠𝑧 = 𝑒 𝑖𝑧 − 𝑒 −𝑖𝑧 𝑖( 𝑒 𝑖𝑧 + 𝑒 −𝑖𝑧 ) , 𝑐𝑡𝑔𝑧= 𝑐𝑜𝑠𝑧 𝑠𝑖𝑛𝑧 = 𝑖(𝑒 𝑖𝑧 + 𝑒 −𝑖𝑧 ) 𝑒 𝑖𝑧 − 𝑒 −𝑖𝑧 (7)
formulalar bilan aniqlanadi. Bu funksiyalar mos ravishda 𝑐𝑜𝑠𝑧 va 𝑠𝑖𝑛𝑧 nolga aylanmaydigan barcha nuqtalarda analitik funksiyalardir. (7) formulalarga asosan, 𝑡𝑔𝑧 va 𝑐𝑡𝑔𝑧 ning davriy ekanligi va davri ga tengligini ko‘rsatish mumkin.
11 слайд
Ko‘rsatkichli ez funksiyaning davri 2i ga teng bo‘lgani uchun sinz va cosz funksiyalar ham davriy bo‘lib, ularning davri 2 ga teng ekanligi shu bilan birga sinz - toq, cosz - juft funksiya ekanligi (6) formuladan kelib chiqadi, ya’ni
𝑠𝑖𝑛(𝑧+2𝜋)=𝑠𝑖𝑛𝑧, 𝑐𝑜𝑠(𝑧+2𝜋)=𝑐𝑜𝑠𝑧;
𝑠𝑖𝑛(−𝑧)=−𝑠𝑖𝑛𝑧, 𝑐𝑜𝑠(−𝑧)=𝑐𝑜𝑠𝑧.
Haqiqiy o‘zgaruvchi trigonometrik funksiyalari orasidagi munosabatlarni ifodalovchi barcha formulalar kompleks sohada ham o‘rinlidir.
12 слайд
Misol uchun yig‘indi haqida teoremani tekshirib ko‘raylik:
𝑠𝑖𝑛 𝑧 1 𝑐𝑜𝑠 𝑧 2 +𝑐𝑜𝑠 𝑧 1 𝑠𝑖𝑛 𝑧 2 == 𝑒 𝑖 𝑧 1 − 𝑒 −𝑖 𝑧 1 2𝑖 ∙ 𝑒 𝑖 𝑧 2 + 𝑒 −𝑖 𝑧 2 2 + 𝑒 𝑖 𝑧 1 + 𝑒 −𝑖 𝑧 1 2 ∙ 𝑒 𝑖 𝑧 2 − 𝑒 −𝑖 𝑧 2 2𝑖 == 𝑒 𝑖 𝑧 1 + 𝑧 2 − 𝑒 −𝑖 𝑧 1 + 𝑧 2 2𝑖 =𝑠𝑖𝑛 𝑧 1 + 𝑧 2
Xuddi shunday usul bilan ushbu formulani hosil qilamiz:
cosz1cosz2 -sinz1sinz2=cos(z1+z2).
13 слайд
Yuqoridagi munosabatlardan:
sin(z+/2)=cosz, cos(z+/2)=-sinz, sin(z+)=-sinz, cos(z+)=-cosz formulalarni va ixtiyoriy z uchun sin2z+cos2z=1 ekanini osongina ko‘rsatish mumkin. Faraz etaylik sinz=0 bo‘lsin. U holda
eiz-e-iz=0 yoki e2iz=1. z=x+iy desak, e2i(x+iy)=1 yoki e-2y e2ix=1.
Bundan
e-2y=1, 2x=2k (9)
tengliklarni hosil qilamiz. Demak, y=0, x=k. Shunday qilib, sinz funksiya z=k nuqtalarda 0 ga aylanadi.
14 слайд
Xuddi shu usulda cosz=0 bo‘lishi uchun z=k+/2 bo‘lishi zarurligini ko‘rsatish mumkin.
𝑠𝑖𝑛𝑧 va 𝑐𝑜𝑠𝑧 barcha kompleks tekislikda analitik (chunki ez - analitik), undan tashqari bular uchun ushbu
(𝑠𝑖𝑛𝑧)’=𝑐𝑜𝑠𝑧, (𝑐𝑜𝑠𝑧)’=−𝑠𝑖𝑛𝑧
differensiallash formulalari o‘rinlidir.
Kompleks sohada 𝑠𝑖𝑛𝑧 va 𝑐𝑜𝑠𝑧 funksiyalar chegaralanmagan, ya’ni ularning |𝑠𝑖𝑛𝑧| va |𝑐𝑜𝑠𝑧| modullari avvaldan berilgan har qanday musbat sondan katta qiymatlar qabul qiladi.
15 слайд
Haqiqatan ham, agar (6) da 𝑧=𝑖𝑡, 𝑡∈𝑅 desak, u holda
𝑠𝑖𝑛𝑖𝑡 = 𝑒 𝑖𝑖𝑡 − 𝑒 −𝑖𝑖𝑡 2𝑖 =|𝑠ℎ𝑡|,
𝑐𝑜𝑠𝑖𝑡 = 𝑒 𝑖𝑖𝑡 + 𝑒 −𝑖𝑖𝑡 2 =𝑐ℎ𝑡.
Analizdan ma’lumki, 𝑠ℎ𝑡 va 𝑐ℎ𝑡 chegaralanmagan funksiyalar.
16 слайд
Logarifmik funksiya va uning xossalari
Ta’rif. Berilgan ew=z (10) tenglamani qanoatlantiruvchi har qanday w son z sonning e asosli (ya’ni natural) logarifmi deyilib, quyidagicha yoziladi:
𝑤=𝐿𝑛𝑧 (11)
Ma’lumki, ew0. Shu sababli (11) da z=x+iy0, ya’ni nolning logarifmi mavjud emas.
Agar w va z larni 𝑤=𝑢+𝑖𝑣, 𝑧=𝑟 𝑒 𝑖𝜑 ko‘rinishda yozsak, (10) dan ushbu 𝑒 𝑢+𝑖𝑣 =𝑟 𝑒 𝑖𝜑 yoki 𝑒 𝑢 ∙ 𝑒 𝑖𝑣 =𝑟 𝑒 𝑖𝜑 tenglamalarga ega bo‘lamiz.
Bundan
𝑢=𝑙𝑛𝑟, 𝑣=𝜑+2𝑘𝜋, 𝑘∈𝑍.
17 слайд
Demak, 𝑤=𝑢+𝑖𝑣=𝑙𝑛𝑟+𝑖(𝜑+2𝑘)
yoki (11) ga asosan:
𝐿𝑛𝑧=𝑙𝑛𝑟+𝑖(𝜑+2𝑘) (12)
bunda 𝑟=|𝑧|, (𝜑+2𝑘)=𝐴𝑟𝑔𝑧.
Shuning uchun ba’zan (12) tenglik
𝐿𝑛𝑧=ln|𝑧|+𝑖𝐴𝑟𝑔𝑧 (12’)
ko‘rinishda ham yoziladi: 𝑘=0 bo‘lgan holni, ya’ni 𝑙𝑛𝑟+𝑖 ni logarifmning bosh qiymati deyiladi va 𝑙𝑛𝑧 orqali belgilanadi:
𝑙𝑛𝑧=𝑙𝑛|𝑧|+ 𝑖 (13)
18 слайд
Buni e’tiborga olib, (12) formulani quyidagicha ham yozish mumkin:
𝐿𝑛𝑧=𝑙𝑛𝑧+2𝑘𝑖.
Bundan ko‘rinadiki, logarifmik funksiya ko‘p qiymati funksiya ekan, chunki 𝑘=0,± 1, ±2, ... . Elementar matematikada isbot qilingan logarifmlarga tegishli teoremalar bu joyda to‘plam ma’nosida o‘z kuchida qoladi. Ular quyidagilardan iborat:
1. 𝐿𝑛 𝑧 1 ∙ 𝑧 2 =𝐿𝑛 𝑧 1 +𝐿𝑛 𝑧 2 ,
2. 𝐿𝑛 𝑧 1 / 𝑧 2 =𝐿𝑛 𝑧 1 −𝐿𝑛 𝑧 2 .
Misol. 𝐿𝑛𝑖=?
Ravshanki, 𝑖=𝑐𝑜𝑠 𝜋 2 +𝑖𝑠𝑖𝑛 𝜋 2 , ya’ni 𝑟=|𝑖|=1, =𝑎𝑟𝑔𝑖= 𝜋 2 .
𝐿𝑛𝑖=𝑙𝑛1+𝑖 𝜋 2 +2𝑘𝜋 = 2𝑘+ 1 2 𝜋, 𝑘=0,±1, ±2, …
19 слайд
Ixtiyoriy darajali funksiya
Biz darajaning eng umumiy 𝑧 𝛼 holini tekshiramiz, bunda:
𝑧=𝑥+𝑖𝑦, 𝛼=𝑎+𝑖𝑏.
Haqiqiy 𝑥 va 𝑎 sonlar uchun 𝑥>0 da
𝑥 𝑎 = 𝑒 𝑎𝑙𝑛𝑥
ayniyat o‘rinli bo‘lgani uchun 𝑧 𝛼 ni ham quyidagi tenglikdan topamiz:
𝑧 𝛼 = 𝑒 𝛼𝐿𝑛𝑧 .
20 слайд
Mustaqil o’qishga
Kompleks o’zgaruvchili giperbolik funksiyalar va ularning trigonometrik funksiyalar bilan aloqasi
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
6 664 525 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Turgunbaev Riskeldi Musamatovich. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материалВаша скидка на курсы
40%Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
7 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.