Сабақта қызықты тапсырмалар құру»

                                       Аннотация

 Кошмуратов Нурланның «Информатика пәнінен Сабақта  қызықты тапсырмалар құру» деген тақырыпта жазылған ғылыми жоба жұмысы.

Жастарда азаматтық орынды, адамгершілік қасиетін, демократиялық өзін-өзі басқаруға қатысуға ұмтылу, өз ісіне жауапкершілігін дамыту.

Жоба жұмысы: білім берушілік және дамытушылық мақсат, тәжірибелік мақсат, тәрбиелік мақсатқа бағытталған.

Мектептегі информатиканы оқытудың білім берушілік және дамытушылық мақсаты, бұл – түрлендіру процесстерімен қоса әрбір оқушыға информатика ғылымының бастапқы функционалды білім беру және осының негізінде оқушыларға әлемдік ғылымның қалыптасуындағы ақпараттық процесстердің мағынасын ашу, сонымен қатар қоғамның дамуындағы ақпараттық технологиялардың және есептеуіш техниканың рөлін түсінеді.

Мектептегі информатиканы оқытудың тәжірибелік мақсаты – оқушылардың технологиялық және еңбекке дайындығына үлес қосу, яғни мектепті бітіргеннен кейінгі кәсіби білімі іскерліктерімен қаруландыру. Бұл информатика пәнінің баланың ішкі дүниесімен, білімімен қатар оның тәжірибелік бағыттылығын дамытатындығын көрсетеді. Сонымен қатар, бұл пән оқушыларды компьютерлік техниканың және басқа да ақпараттық және қатынастық технологияларды күнделікті өмірде дұрыс қолдануға дайындық.

Сабақ барысында ойын элементтерін пайдалану

        -Пән бойынша базалық білімді меңгеруі;

- Алған білімді жүйелеу;

- Оқушының өзін бақылау және өзіндік түзету дағдылары қалыптасады;

- Жалпы оқуға деген ынтасы артады.

Сонымен қатар ойындарда барынша эмоциялық-тұлғалық әсер ету, коммуникативті біліктілік пен дағды қалыптастыру, қарым-қатынас құндылығы сияқты мүмкіндіктер бар. Сондықтан оқу ойындарын қолдану мектеп оқуышыларының жеке және тұлғалық сапаларын тәрбиелеуге қолайлы.

 

                                          МАЗМҰНЫ

1.     Аннотация..........................................................................................1

2.     Мазмұны.............................................................................................2

3.     Кіріспе.................................................................................................3

4.     Негізгі бөлім

4.1.          Информатика пәнін оқыту ерекшеліктері........................5-10

4.2.          Дамыта оқыту технологиясы.............................................11-13

4.3.          Информатика пәнін ойын көмегімен оқу........................14-22

4.4.          Қызықты тапсырмалар.......................................................23-29

5.     Пайдаланған әдебиеттерге шолу...................................................30

6.     Қорытынды..................................................................................31-34

7.     Пайдаланған әдебиеттер тізімі.......................................................35

3.КІРІСПЕ

Елімізде болып жатқан өзгерістер білім жүйесіне де әсерін беріп отыр. Ел басшысы «Жаңа әлемдегі – жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына Жолдауында, бастауыш және орта білім беру, жүйесін әлемдік стандарттарға жақындату қажеттілігін айтып, «Біз бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім алу қызметіне қол жеткізуіміз керек» - деді. Бұл міндеттерді жүзеге асыру үшін Елбасы оқытудың әр білім алушының білім мен қабілет деңгейінің тиімділігін бағалаудың бір тұтас жүйесін жасау; он-лайн тәсілінде оқыту тәжірбиесін дамытып, елімізде оқу теледидарын құру; оқу жоспарларына жаратылыстану ғылымдар бойынша, бірінші кезекте, математика мен ақпараттанудан қосымша сағаттар немесе пәндер енгізу керек екендігін атап көрсетеді. Ендеше, елімізде оқушылар жаңа заман талабына сай, терең білімді, пайым-парасаты мол, өрелі жастар болуы керек. Ол үшін білім, ғылым және өндіріс үрдістерінің өзара байланысын қамтамасыз ететіндей білім саласын ғылыми - әдістемелік тұрғыдан дамыту керек.

Бүгінде жаһандану заманында жас ұрпаққа әлемдік стандартқа сәйкес білім беру мәселесі республикамызда ғылыми-педагогикалық тұрғыда ізденіспен әлемдік жинақталған тәжірибеге, отандық қол жеткен табыстарды саралай отырып, ұлттық ерекшеліктерді ескере, оқыту мен тәрбелеуді жаңаша ұйымдастыруымен көкейкесті мәселе болып отыр.

Информатика жалпы білім беру пәндеріне жатады, жоғары оқулардың бар мамандықтарында оқылады сондықтан көп көңіл бөлуді талап етеді. Қазіргі ақпараттандырылған әлемде ақпаратты электрондық түрде жеткізуге көп мүмкіндіктер бар. Қазіргі қоғамда компьютер маңызды әрі көрнекті орын алып отырған сәтте электрондық оқу құралын пайдалану еліміздің болашағына барлық ғылым салаларда жаңа идеяларды ұсынып отырамыз.

Қазіргі уақытта білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі қалыптасуда. Бұл процесс білім парадигмасының өзгеруімен қатар жүреді. Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын емес,оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр. Сабақтың тиімділігін арттырудың бірнеше тәсілдері бар.

Информатиканы оқытудың маңыздылығы бұл ғылымның тек сабақта АКТ пайдалану мүмкіндіктері мен олардың жұмыс істеу принциптерін түсіндіріп қана қоймай, қоғамдық өмірде және адамдар арасында информацияны кеңінен тарату заңдары мен тәсілдері туралы түсініктер береді.

Қазіргі кезде жаңа АКТ күнбе-күн пайда болып,олардың даму процесі үздіксіз ғылыми-техникалық процеске айналып отыр. Сонымен қатар информацияны өңдеу, жинау және беру тәсілдері де күннен күнге дамып келеді. Осы себептерге байланысты информатика жиі өзгеріске ұшырайтын ғылыми пән болып саналады да, оны оқып-үйрену күннен күнге күрделеніп барады.

Қазіргі орта мектеп орынында оқытудың белгілі бір әдістемелік дәстүрлері қалыптасуына қарамастан, оқытудың жаңаша әдістерін іздестіру, оқушылардың ойлау қабілетін дамыту жолдарын, өздігінен іздену, коммуникативтік  қабілетін, адамдарды басқара білу қабілетін дамыту жолдарын іздестіру әрекеттері жүріп жатыр. Атап айтқанда, іргелі пәндерді оқыту мәселесіне жаңаша әдістер керек, өйткені, бүгінгі әлемдік өндірістік технология барысында ғылыми жетістіктерді пайдалануда. Ақпараттық құзіреттілікті қалыптастырудың басты мақсаты – оқушыларды ақпаратты беру, түрлендіру және оны қолдану білімдерімен қаруландыру, олардың компьютерлік технологияны өз қызметтеріне  еркін, тиімді пайдалана алу қабілеттерін қалыптастыру.

Ақпараттық технология – қазіргі компьютерлік техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өндеу және тасымалдау істерін қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі техникалық құралдар жиыны.

                                         4. Негізгі бөлім

4.1.  Информатика пәнін оқыту ерекшеліктері

     Информатиканың қызығушылық облысы бұл – ақпараттың құрылымы мен жалпы қасиеттері және ақпаратты іздеу, жинау, сақтау, түрлендіру, алмастыру және қолданудың адам әрекетінің әр түрлі салаларында қарастыру сұрақтары. Үлкен көлемдегі ақпаратты автоматтандырусыз және қатынас жүйелерінсіз өңдеу мүмкін емес, сондықтан ЭЕМ-дер және қазіргі кездегі ақпараттық және қатынастық технологиялар информатиканың фундаментальді негізі және мәліметтік негізі болып табылады. Қазіргі кезде информатиканың жалпыға бірдей анықтамасы жоқ.

ІІ дүниежүзілік соғыстан кейін табиғаттың әр түрлі жүйелеріндегі – табиғи, биологиялық, әлеуметтік, басқару мен байланыстар туралы кибернетика ғылымы дамыды

«Кибернетиканың» пайда болуын 1948 жылы Норберт Виннердің «Кибернетика или Управление и связь в животном и машине » кітабының шығумен байланыстырады. Бұл жұмыста басқарудың жалпы теориясын жасау жолдары және бір бағыттағы әр түрлі жүйелердің байланыстары мен басқару мәселелерін қарастырудың негізгі мәселелері ЭЕМ - мен бірге дамып, кибернетика жалпы ғылым бола бастады, ол – ақпаратты түрлендіру туралы ғылым болды. Ақпарат - деп кибернетикада кейбір жүйелердің қоршаған ортаны қабылдауы, қоршаған орта беретін және өзінде сақтайтын мағлұматтар немесе әсер етулер, сигналдар жиынын айтады.

Кибернетиканың дамуы біздің елде драмалық периодын бастан кешірді. 60–жылдары академик А.И.Берг былай жазған: «...1955-1957 жылдарда және кейін кибернетиканың мүмкіндігі мен мәнін бағалауда әдебиеттерде қателіктер көп кездеседі. Ғылымдардың дамуына кері әсерін тигізді, көптеген теориялық материалдың, тіпті есептеуіш машиналарды дайындауға кедергі болды». Оған дәлел ретінде «Қысқаша философиялық сөздіктің» төртінші басылымындағы анықтаманы келтіруге болады: «Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін АҚШ-та пайда болған және басқа елдерді дамыған реакциялық жалған ғылым; қазіргі заман механизмінің түрі». Бұл ең біріншіден ғылымды дұрыс бағаламаудан, екіншіден ғалымдардың бос сөзге көп көңіл бөлгендіктерінен туындап отыр.

Бірақ кибернетиканы ғылым деп жариялаудан кейін де қиындықтар азайған жоқ. Ол кибернетиканың дамуы мемлекеттің ірі жобаларының іске аспауы мен қатар дамуы мен де байланысты болады. 80–жылдардағы жағдайға қысқаша шолу жасайық.

Кибернетиканың халық шаруашылығында қолдану перспективалары метематикалық модельдерді және ЭЕМ-ді ауқымды жоспарлау мен басқару мақсаттарына ұсыныстар тудырды. Ғалымдармен жасалған бұл ұсынымдар партия және үкімет шешімдерінде көрініс тапты. Халық шаруашылығының барлық бөлімдерде басқарудың автоматтандырылған жүйелерін (БАЖ) жасау мемлекеттік жоспарлау бағдарламасына енді. БАЖ халық шаруашылығын басқарудың құрылымын қайта жасау негізі болуы керек еді: БАЖ-бен қатар технологиялық процестерді басқаратын автоматтандырылған жүйе (ТПБАЖ) болу керек еді, БАЖ-ға жоспарлық есептердің автоматтандырылған жүйелері (ЖЕАЖ) жасалу керек еді. Барлық автоматтандырылған жүйелерді есептеу орталықтарының жалпы мемлекеттік жүйесінде жүзеге асыру керек болды. Бірақ кейбір себептермен тек басқару жүйесінің жеке бөліктері ғана жүзеге асты, басқару өзінің ауқымды мақсатына жетпеді.

70-жылдардың ортасына қарай АЖЖ (автоматтандырылған жоспарлау жүйесі) құруға мақсат қойылды; АЖЖ шегінде конструкторлардың, ғылыми жұмыскерлердің және т.б. автоматтандырлыған жұмыс орындары (АЖО) туралы ой-пікір дамыды.

Кибернетика негізінде терминологиялық көзқарастан информатиканың құрылуы туралы сұраққа келейік. «Кибернетика» термині пайда болғаннан кейін әлем ғылымында мынадай ұғым пайда болды: «Computer Scence» (компьютерлік ғылым); ол ұғым компьютерлік және телекомуникациялық жүйелердің көмегімен ақпаратты өңдеу, сақтау және алмасу процестерін зерттейтін ғылым, сонымен қатар оқу пәндерінің атауы ретінде АҚШ, Канада және т.б. бірқатар елдерінде қолданылады.

60-70-жылдарда француздар «informatione” (теминін) ендірді, ол француздың екі сөзінен - “informatione” (информация) және “avtomatique” (автоматика) құрылған. Жаңа термин СССР-да және Батыс Европада даму тапты. Үлкен Совет энциклопедиясында информатикаға берілген анықтама: «Ғылыми ақпараттың құрылымы мен жалпы қасиеттерін зерттейтін, сонымен қатар оны құрудың заңдылықтары, түрлендіру, алмастыру және адам әрекетінің басқа сфераларда қолдануы туралы пән». Бұл анықтама информатиканы кітапханамен, библиографиямен, ақпаратты іздестіру әдістерімен байланыстырады. Бұл мақсатпен 1952 жылы ғылыми ақпарат институты АН СССР құрылды, кейін ол ғылыми және техникалық ақпараттың Бүкілодақтық Институтына – ҒТАБИ – айналды.

Бұл бағытпен қатар «информатика» терминінің басқа анықтамасы жүрді, ол А.П.Ершов ойынша, 70 - жылдардың екінші жартысынан бастап нақтылана бастады. А.П.Ершов «Информатика» терминінің мағынасын түсіндіргенде, ол орыс тіліне «...Ақпаратты өңдеу және беру процесін зерттейтін фундаментальді жаратылыстану ғылымы ретінде» енеді деген.

Бұл анықтамаға түсініктеме бере келе А.П.Ершов былай деген: «Ғылымды жаратылыстану және қоғамдық деп бөлгенде, информатиканы біз жаратылыстану ғылымдарына жатқызамыз. Информатиканы фундаментальді ғылымға жатқызу ақпараттың жалпы ғылыми белгілерін және оны өңдеу процесін сипаттайды. Информатика ғылым ретінде тек зерттелетін үзінді үшін ақпараттық модель құрылған жағдайда қалыптасады. Ақпараттық модельдердің құрылымының жалпы әдістемелік принципі информатика пәні болуы мүмкін, ақпараттық модельдің құрылымы мен негізі жеке ғылымның мақсаты болып табылады».

-  сатерияның кибернетикалық (антиэтропиялы) ұйымдасуын зерттейтін ғылымдар (кибернетика, биология, комплекс, антропологиялық ғылымдар, қоғамтану, техникатану);

Сонымен қатар физика және кибернетика аспектілі ғылымдар категориясына жатады, яғни нақтылықтың жалпы заңдылықтарын, заттай-энергетикалық және кибернетикалық заңдылықтарын зерттейтін ғылымдар. Бұның негізінде жалпы білім берудің ортақ қағидасы құрылады. Бұл қағида негізінде қоршаған ортаны зерттейтін жалпы білім беру пәндері екі топқа бөлінеді: заттай-энергетикалық және кибернетика-ақпараттық. Осы әрбір топта жүйе құраушы элементтері болады. Заттай-энергетикалық топта бұл – физика, кибернетика-ақпараттық топта –кибернетика (информатика).

Жоғарыда келтірілген қағидаға және негізгі оқу пәндері екі фактор мен - әрекеттің жалпы құрылымының және зерттеу объектісінің құрылымы мен анықталатындықтан, В.С.Леднев кибернетиканы негізгі оқу пәндеріне енуі керек деген тұжырым жасайды. Кибернетика пәні ХХ ғасырда пайда болған жалғыз жаңа пән, қалғаны ХІХ ғасырда пайда болған.

Одан кейін мынадай сұрақ туады: информатиканы білім беру жүйесіне жеке пән ретінде ме немесе басқа бір пәнге ендіру керек пе? В.С.Леднев информатиканы жеке курс ретінде келесі аргументтерді берген:

 «Егер кибернетиканы басқа ғылымға енгізсек, ол өзінің негізін жоғалтып алады. Бұл оқушылардың кибернетика туралы білімін таяздатады. Сондықтан кибернетиканы жеке оқу курсы ретінде енгізу керек. Кибернетика туралы білімді басқа пәндерді де жалғастыруға болады».

1985 жылы мектеп курсына «Информатика және есептеуіш техника негіздері» пәні енгеннен кейін, педагогикалық ғылымға жаңа старт берілді, оның объектісі информатикаға оқыту болып табылды. Педагогиканың бұл бөлімі – «Оқыту мен тәрбиелеудің теориясы және әдісі (информатика; білім дәрежесіне байланысты)» деген атау алды. Бұдан информатиканы оқыту теориясын және әдістемесін информатиканы оқыту процесінің түгелдей облыстарына енгізу керек. Біз жалпы білім беру жүйесіндегі орта мектеп бағдарламасындағы информатика пәнін қарастырамыз.

Білім берудің жалпы мақсаттарына сәйкес информатиканы оқыту әдістемесі өз алдына мынадай негізгі мақсат қояды:

- Информатиканы оқытудың негізгі мақсаттарын анықтау;

- Сәйкес жалпы білім беру пәнінің мазмұнын анықтау;

- Орта мектептің оқу жоспарында алатын орны;

- Информатиканы оқыту құралдарының жиынын қарастыру;

- Мұғалім жұмысында оларды қолдануға ұсынымдар жасау.

Басқа ғылымдар сияқты информатика да өз алдына мынадай үш сұрақ қояды:

1.   Информатиканы не үшін оқимын?

2.   Нені оқуым керек?

3.   Информатиканы қалай оқуым керек?

«Информатика ғылымы» өте жаңа ғылым. Бірақ ол тақыр жерден пайда болған жоқ. Себебі кейбір практикалық тәжірибелер оған дейін болған, мысалы математикада логиканың кейбір элементтері оқытылады, физикада және т.с.с.

Бұл пән ең алғаш  жоғары оқу орындарының оқу жоспарларына 1985 жылы кірді. Одан кейін кітап шықты. 1993 жылы «Информатика» мамандығы шықты.

- Негізгі ақпараттық тәртіп бойынша оқыған оқушыларды білім мөлшерін, ЭЕМ- да тәжірибелік жұмыс жүзіндегі білімін, қазіргі заманғы қолданбалы бағдарламалар арқылы

Бірінші орында тұрған негіз: білім берудің адамгершілігі, жалпы адами құндылықтардың маңыздысы, адамның өмірі мен денсаулығы, тұлғаның дамуы; азаматтылық пен Отанға деген махаббатын тәрбиелеу.

ҚР білім беру салалары мынадай мақсат қояды: мәдениетті, жеке дами алатын, отбасы, қоғам алдындағы міндетін білетін, құқығын, өзге адамдардың бостандығын қадірлейтін тұлғаны қалыптастыру. Мұның негізінде жалпы білім беретін мектептердің негізгі міндеттері келесідей болады:

-  Оқушылардың қоғамдық және өндірістік құндылықтарымен анықталатын білім жүйесін меңгеруді қамтамасыз ету;

-  Ғылыми дүниетанымды, саяси, экономикалық, құқықтық мәдениетті, гуманистік құндылықтар мен идеалдарды, шығармашылық ізденісті қалыптастыру;

-  Халықтың ұлттық-мәдени қажеттілігін ескеріп оқушыларды тәрбиелеу;

-  Жастарда азаматтық орынды, адамгершілік қасиетін, демократиялық өзін-өзі басқаруға қатысуға ұмтылу, өз ісіне жауапкершілігін дамыту.

Жалпы білім беретін мектептің ортақ мақсаттары үш негізгі топқа бөлінеді: білім берушілік және дамытушылық мақсат, тәжірибелік мақсат, тәрбиелік мақсат.

Мектептегі информатиканы оқытудың білім берушілік және дамытушылық мақсаты, бұл – түрлендіру процесстерімен қоса әрбір оқушыға информатика ғылымының бастапқы функционалды білім беру және осының негізінде оқушыларға әлемдік ғылымның қалыптасуындағы ақпараттық процесстердің мағынасын ашу, сонымен қатар қоғамның дамуындағы ақпараттық технологиялардың және есептеуіш техниканың рөлін түсіндіру.

Мектептегі информатиканы оқытудың тәжірибелік мақсаты – оқушылардың технологиялық және еңбекке дайындығына үлес қосу, яғни мектепті бітіргеннен кейінгі кәсіби білімі іскерліктерімен қаруландыру. Бұл информатика пәнінің баланың ішкі дүниесімен, білімімен қатар оның тәжірибелік бағыттылығын дамытатындығын көрсетеді. Сонымен қатар, бұл пән оқушыларды компьютерлік техниканың және басқа да ақпараттық және қатынастық технологияларды күнделікті өмірде дұрыс қолдануға дайындау керек.

Мектептегі информатика пәні нақтылықты қажет етеді, өйткені ол компьютермен жұмыс істеудегі негізгі құрамдас.

  4.2 Дамыта оқыту технологиясы

Оқытудың нақты мақсаттарының бастапқы мінездемесі ретінде оқушылардың компьютерлік білімділігі (ОКБ) хабарларды. ОКБ мектепке ИЕТН пәнінің енуімен бірге қалыптасты және бірден мектеп дидактикасының жаңа ұғымдары қатарына тұрды. Оқушылардың компьютерлік білімділігі  мазмұнын құрастыратын құрауыштарын келесідей топтастыруға болады:

1.   Алгоритм, оның қасиеттері, оны сипаттаудың құралдары мен әдістері туралы, бағдарламалау бір тіліндегі бағдарламалау негіздері туралы ұғым;

2.   ЭЕМ-ді қолданудағы тәжірибелік қабілеттері;

3.   ЭЕМ құрылымы мен оның негізгі элементтерінің әрекет негізі;

4.   Өндірісте және басқа да адам әрекетінің бөлімдеріндегі компьютердің рөлі мен қолданылуы.

Аталған құрамдастар анализі келесіні көрсетеді, компьютерлік білімділік (КБ) ұғымының пайда болуы алгоритмдік мәдениет  ұғымының кеңеюінің нәтижесі. Мұны былай белгілеуімізге болады:

АМ КБ

ИЕТН курсының бірінші бағдарламасы енгеннен кейін мамандар мен мұғалімдер арасында компьютерлік білімділік ұғымының келесі қосымшалары пайда болды:

1.   Компьютермен қатынаса білу. Қолданушылық деңгейде ДК-мен қатынасу бұл – компьютерді жұмысқа дайындау, оны қосу мен сөндіру, дисплеймен жұмыс істей білу. Мұнда ең қарапайым сервистік бағдарламалармен жұмыс істеу де кіреді. Мысалы, тексттік, графиктік редактор, электрондық кесте және т.б. Бұл білім мен іскерлікті кіші буындағы және мектепке дейінгі оқушыларда да қалыптаса алады.

2.   Компьютерде ең қарапайым бағдарламаларды жасау. Бағдарламалаушыларды дайындау жалпы білім беретін мектептің мақсаты болып табылмайды, бірақ ЭЕМ үшін бағдарламалаудың негізгі негіздерін түсіну білім беру жүйесіне енуі керек. Бұл процесс созылыңқы және бірте-бірте іске асады.

3.   ЭЕМ жұмысының құрылымы мен негіздері туралы ұғым. Бұл

компонентте негізгі екі құраушы бөлінеді: а) ДК құрылымы және оның негізгі құрылымдарының функциялары б) компьютердің негізгі элементтерінің әрекет негіздері және физикалық негізі.

4.   ЭЕМ-нің мүмкіншілігі және қолдану облысы, компьютермен жабдықтау әлеуметтік жалғасы туралы оқушылардың ой өрісін дамыту. Бұл құрамдастың қалыптасуы тек қана информатика курсының міндеті болып табылмайды. ЭЕМ-нің ролі бірқатар оқу пәндерінде есептерді шығару кезіндегі компьютерді тәжірибелік қолдануда көрінеді. Есеп шығарғанда, ол ЭЕМ-нің барлық негізгі салаларын қамту керек.

КБ ұғымы күні бүгінге дейін әдістемелік әдебиетте белсенді «жұмыс істеуде». КБ-нің жоғарыда көрсетілген 4 құрамдасы құрылымы, 4 кілтті сөздің жиынымен белгіленуі мүмкін: қарым-қатынас, бағдарламалау, құрылым, қолдану.

Бұл құжат бойынша, анықталған мақсаттары бар, 11 жылдық мектепте информатика үш сатылы құрылым ретінде кірді:

Бірінші саты (І-6 класстар) - пропедевтикалық. Бұл сатыда математика, орыс тілі және басқа да пән сабақтарында ақпараттық мәдениеттің алғашқы элементтері қалыптасады;

Екінші саты (7,8,9 класстар) – негізгі курс, оқушыларды информатикаға дайындауда жалпы білім беру типологиясымен қамтамасыз етеді. Ол оқушылардың есеп шығарудағы информатикалық технологиялардың әдіс-тәсілдерін меңгеруге, компьютерді өзінің оқу, одан кейін кәсіби әрекетінде пайдалануына бағытталған;

Үшінші саты (10-11 класстар) – білімді информатика облысында профильдік оқыту ретінде жалғастыру.

Бұл негіздік кибернетикалық білім, көптеген ғалымдардың ойынша мектеп информатикасы пәнінің негізін құру керек. Жалпы білім беретін мектептерге мұндай білім мазмұнын енгізгеннен кейін, информатика пәніне келесі мақсаттар қойылады:

1.   Ғылыми дүниетанымның негізін қалыптастыру. Мұнда ақпаратты ғылымның негізгі үш ұғымының бірі ретінде ой түйсіндіру керек.

2.   Ақпаратпен жұмыстың жалпы білім және жалпы мәдени іскерлігін қалыптастыру. Мұнда ақпарат көздерімен дұрыс пайдалана білу, ақпарат нақтылығының негізі, ақпарат пен білім қатынасы, ақпараттық үрдісті дұрыс ұйымдастыра білу, ақпараттық қауіпсіздікті бағалау қарастырады.

3.   Оқушыларды келешек мамандық әрекетінің өзгеруіне және экономикадағы ақпараттық сектордың өсуіне байланысты оқушыларды ақпаратты өңдеумен айналысатын әрекеттің әр түрлеріне дайындау қажет. Бұл ақпараттық құралдар мен ақпараттық технологияларды меңгеру болып табылады.

4.   Үздіксіз білім беру жүйесіне өтудің шарты ретінде ақпараттық және коммуникациялық технологияларды меңгеру .

Мұндай дайындықтың қажеттілігі үздіксіз білім берудің ерекшеліктерінен шығады.

Мектептік жоспар бойынша информатика пәнінде алгоритмдеуді оқытудың екі мақсаттық аспектісі бар:

Бірінші - дамытушы аспект, оқушылардың алгоритмдеуді меңгере дамуы.

Екінші - программалық аспект, ЭЕМ үшін программа құру, алгоритм құрудан басталады.

4.3 Информатиканы ойын көмегімен оқу

Информатиканы оқытуда ойын, білімнің дидактикалық бірліктерін ірілендіру, зерттеу, ақпаратты-коммуникациялық және тұлғалық-бағдарлы, ынтымақтастық және жобалау технологияларын қолдану жоспарланады.

9-сыныпта балалардың танымдылық белсенділігін арттыру үшін ойын технологиясын пайдалану жалғастырылады, дидактикалық ойындарды қолдану жиілігі біртіндеп кемиді, ойын іс - әрекеті оқыту іс-әрекетіне ұласады.

Төртінші сыныпта алгоритмдерді сипаттау, құрастыру және талдау, нысандар арасындағы қатынастарды тағайындау және оларды график түрінде кескіндеу; заттарды біріктіру және жіктеу; қарапайым алгоритмдерді табу және оны салу; логикалық есептер мен заңдылықтарды іздестіруге бағытталған есептерді шешу; ұқсастығы бойынша шешімді табу; логикалық қорытындылар тізбегін түзу қажеттігі туындайтын жұмыстар жалғастырылады да зерттеу біліктерін қалыптастыруға ықпал етеді.

Тұлғалық-бағдарлы оқыту технологиясы танымдық қабілеттерді, ақыл-ой іс - әрекет тәсілдерін дамытуға және жетістікке жету жағдаятын туғызуға септігін тигізетін өзіндік жұмыстары әр түрлі деңгейдегі шығармашылық тапсырмаларды орындау барысында іске асырылады.

Ілгері жаңалықтар мен жаңа технологияларға толы ақпараттық қоғамда жаңаша ойлау стилін қалыптастырудың әлеуметтік маңызы зор. Көрнекі-бейнелік ойлаудан сөздік-логикалық ойлауға көшу, қабылдаудың, талдау және саралау сипатына ие болуы, жадының жетілдірілуі 3-сыныпта зияттың қарқынды дамитындығын білдіреді.

Жобалау әдісі оқушылардың тұрмыстық мәселелермен және оларды шешумен байланысты білім беру жағдаяттарын жасақтауға мүмкіндік беретін құзыреттілікке бағдарланған пәндік тапсырмаларды, жеке және топтық жобаларды орындау арқылы іске асырылады.

Информатиканы оқыту математика, ана тілі, сурет, еңбек, ән, қоршаған орта сияқты пәндермен интеграцияланған жеке пән шеңберінде өткізіледі.

Информатиканы оқыту үрдісінде оның әдістері мен құралдары тілдің, математиканың, музыканың және әдебиеттің түсініктерімен табиғи байланыста болады, яғни балалардың жалпы білім беретін пәндерден алған білімдерін оқу мен бекітуде нақты материалдардың шектесуін көрсетеді. Бағдарламаның негізгі құрылымдарының бірі интегративті жобалар болып табылады, оның барысында курс материалын оқу мен белсенді меңгеруі болады.

Ақпараттық оқыту ортасы – бұл педагогикалық объектілер мен олардың арасындағы байланыстар, педагогикалық ақпараттың жиналуы, көрсетілуі, өңделуі, таралуы мен берілімінің жағдайлары мен технологиялары, оқыту білімдері мен педагогикалық білімдер, сол сияқты, педагогикалық жүйелердегі ақпараттық процесстердің жасалуын қамтамасыз ететін инфрақұрылым.

Ақпараттық ортаны ерекше бөліп алуға болады, оның негізінде оқыту пәндерінің процесі жүргізіледі. Мұндай ортаның қызмет істеуі үшін оқыту жағдайларының жүйесі қажет. Ол техникалық және дидактикалық жағдайлардан тұрады. Оқытудың техникалық жағдайлары дәстүрлі жағдайлар және жаңа ақпараттық технологиялар жағдайлары болып екіге бөлінеді. Бірінші түріне кіретіндер:

- аудиотехника (магнитофондар мен ойнатқыштар),

- проекциялық техника (диа- және эпипроектілер, графопроектілер мен кинопроектілер),

- теледидар техникасы,

- бейнетехника.

Жаңа ақпараттық технологиялар жағдайларына кіретіндер:

- дербес компьютерлер,

- мультимедиа-жабдықтары (дыбыстық және бейнеплаталар, акустикалық жүйелер, компакт-дискілердің проигрывательдері, дыбыс енгізу және бейнеақпарат құралдары және т.с.с.),

- мәтіндік және графикалық ақпаратты енгізу-шығару құралдары (дигитайзерлер, сканерлер, принтерлер, плоттерлер және т.с.с.),

- оқу жұмыстары,

- компьютерлік лабораториялар,

- хост-компьютерлер және таратылатын ақпараттық ресурстары бар серверлер,

- жергілікті есептеуіш тораптар

- Интернетке шығу құрылғысы

- Проекциялық құрал-жабдықтар (бейнепроекторлар, үлкенэкранды мониторлар, плазмалы панельдер және т.б.).

Дидактикалық құралдар оқыту ақпараттарының тасымалдаушылары болып табылады және басқа техикалық құралдармен бірлесе пайдаланады.

Дәстүрлі техникалық құралдармен аудиожазулар, диафильмдер, диапозитивтер, проекциялық жылтыр объектілер (фотосуреттер, суреттер иллюстрациялар, т.б.), транспаранттар, кино және бейне фильмдер бірге пайдаланылады.

Жаңа информациялық технологиялардың дидактикалық құралдары дегеніміз – бұл компьютерлік программалар. Оны оқытуда педагогикалық программалық құралдар, бекітілген программалық құралдар және таратушы информациялық ресурстар қолданылады.

Педагогикалық программалық құралдар – бұл белгілі оқыту технологияларын жүзеге асыратын компьютерлік құралдар. Оларға демонстрациялық программалар, программа-жаттықтырушылар, бақылаушы программалар және т.б. жатады. Кешенді педагогикалық іс-әрекеттестікті жабдықтаушы программалар электронды оқулықтар деп аталады.

Бекітілген программалық құралдар – бұл информацияларды өңдейтін белгілі технологияларды жүзеге асыратын компьютерлік программалар. Оларға мәтіндік редактор, музыкалық редактор, графикалық редактор, электронды таблицалар, базалық мәліметтердің басқару жүйесі жатады.

Информациялық таратылатын ресурстар – бұл таратылатын оқыту информацияларын сақтау мен оларға қосылуға мүмкіндікті тудыратын ұйымдастырушы қамтамасыз етуші компьютерлік программа. Оған компакт-дисктердегі, мәліметтер базасындағы, жергілікті есептеуіш торабындағы серверлерде, web-беттерде, Интернет желісіндегі хост-компьютерлерде орналасқан электронды энциклопедиялар мен анықтамалар жатады.

Мұндай оқыту құралдары бар жүйені пайдаланудағы педагогикалық қызметтердің өзіндік ерекшеліктері бар. Оған компьютер көмегін пайдалана отырып өңдеу процестерін автоматтандыру мен педагогикалық ақпаратты жеткізу; информациялық технологиялардың көмегімен оқушылардың шығармашылық ой-өрістеріне орай экспериментальді-зерттеулер ұйымдастыру; оқушылардың жеке және топтық оқыту кезіндегі өздігімен үлкен жұмыс жасай білуі жатады. Оқыту құралы, сонымен бірге жаңа информациялық технологиялар базасындағы қызмет ететін құралдар көбіне оқу-әдістемелік материалдарымен оқыту-әдістемелік комплектісін құрады.

Оқыту-әдістемелік комплектісіндегі педагогикалық программалық құралдарды (ППҚ) ерекшелеп алған жөн. ППҚ-ларды пайдалану кезінде қолдануға болатын маңызды әдістемелік мақсаттарды атап өтсек:

1. Оқыту процесін оның программалану кезеңдері есебінен және оның алгоритмдерін анықтау арқылы тұлғаландыру мен диференциациялау.

2. Жедел қайтарымды байланыс және қате диагностикасымен оқыту әрекетіне бақылауды жобалау, нәтижеге баға беру.

3. Оқушының өзіндік бақылауы және өзіндік түзетуі.

4. Материалды қайталай программалау есебінен оқушының жаттығуы.

5. Компьютердің мультимедиялық мүмкіндіктері арқылы образды және көрнекі оқыту информацияларын ұсыну. Зертеліп жатқан құбылыстар мен процестерді моделдеу мен имитациялау (химиялық, биологиялық, физикалық және т.б компьютерлік эксперименттер).

6. Оқыту информациясын эсперименттау мүмкіндігі арқылы, тапсырманы шешудің бірнеше нұсқаларын қарау, нақты іс-әрекеттен бас тарту есебінен оқушының пайымдауын дамыту.

Педагогикалық программалау құралдарының өзіндік типологиясы бар. Ол оқыту процесінде ППҚ-ның пайдалану кезіндегі әдістемелік мақсатын білдіреді.

1. Демонстрациялық программалық құралдар. Әдістемелік міндеті – оқу материалының көрнекілігін таныстыру, зерттеу объектілерінің арасындағы өзара байланыс визуалдылығы.

2. Программалық құралдар-жаттықтырушы. Әдістемелік міндеті – ептілік пен машықты жасау, өзіндік дайындауды қамтамасыз етуші. Өткізілген материалдың қайталанған немесе бекітілген кезінде пайдаланылады.

3. Бақылаушы программалық құралдар (оқу негізіндегі компьютерлік тестер). Әдістемелік міндеті –оқу материалын меңгеру деңгейін бақылау немесе өзіндік бақылау.

4. Информациялық-анықтамалық программалық құралдар. Әдістемелік міндеті–информацияны жүйелендірудегі ептілік пен машықты қалыптастыру. Қажетті оқу информациясын іздеу мен таңдау мүмкіндіктерін ұсынады.

Осы тәсілді қолдаушылардың ойынша, осындай ситуацияның жиі қолданылатыны және ыңғайлы түрі оқу ойындары болып табылады. Ойындар мұғалімге оқытудың (білім, білік, дағды) қолданылуын, жаттығу мен өңделуін, әркімнің мүмкіндігін ескеруді, білім деңгейі әртүрлі оқушыларды ойынға тең дәрежеде қатыстыру нәтижелерін көрсететін мүмкіндік береді, Сонымен қатар ойындарда барынша эмоциялық-тұлғалық әсер ету, коммуникативті біліктілік пен дағды қалыптастыру, қарым-қатынас құндылығы сияқты мүмкіндіктер бар. Сондықтан оқу ойындарын қолдану мектеп оқуышыларының жеке және тұлғалық сапаларын тәрбиелеуге қолайлы.

Интерактивтік оқу технологиясы – оқу әрекеті барысында олардың өзара мотивациялық, интеллектуалдық, эмоциялық және басқада жақтарынан жетістіктерге жетуді сезінуді тудыра алатын, оқушыларға педагогикалық әсерлі танымдық қарым-қатынас құруға кепілдік беретін, мұғалім мен оқушының іс әрекетін оқу ойындары түрінде ұйымдастыру тәсілдерін айтамыз.

Интерактивтік оқу технологиясын қолданатын оқыту процесінің құрылымында мына кезеңдерді бөліп көрсетуге болады:

Бағыттау. Ойынға қатысушылар мен сараптаушыларды дайындау кезеңі. Мұғалім жұмыс тәртібін ұсынады, оқушылармен бірге сабақтың басты мақсаты мен тапсырмаларын жасайды, оқу проблемасын құрастырады.

Ойын-сабақты өткізуге дайындық. Бұл жағдайлар, нұсқаулар, қойылымдар мен басқа да материалдарды оқыту кезеңі. Мұғалім сценарий жасайды, ойын тапсырмаларына, ережесіне, ролдерге, ойын бөлімдеріне, ұпай санау тәртібіне түсінік береді. Оқушылар қосмша ақпарат жинайды, мұғаліммен ақылдасады, ойын барысын және мазмұны туралы өзара талқылайды.

Ойынды өткізу. Бұл кезеңде ойын процесінің өзі жүзеге асады. Ойын басталғаннан кейін ешкімнің оған араласуға және бағытын өзгертуге қақысы жоқ. Тек жүргізуші ғана қатысушының әрекетін бағыттап отырады, егер ол бастапқы мақсаттан ауытқып бара жатса. Мұғалім ойынды бастағаннан кейін, аса қажет болмаса оған қатынаспауы керек. Бұл жерде мұғалімнің міндеті; ойын әрекеттерін, нәтижелерін, ұпай санауды бақылау және түсініспеушілік болған жағдайда түсіндіру, оқушылардың сұрағына жауап беру немесе өтініші бойынша оның жұмысына көмектесу.

Ойынды талқылау. Ойын нәтижесін талдау, талқылау және бағалау кезеңі. Мұғалім талқылау жүргізеді, оның барысында сарапшылар сөйлейді, қатысушылар өз пікірлерін айтады, өз ұстанымдарын және шешімдерін қорғайды, қорытынды жасайды, ойын барысында туындаған қиындықтары, ой-пікірлері туралы әңгімелейді.

Интерактивтік оқу технологиясын пайдалану әр оқушының іс-әрекетін сабақтастыруға (өзара әсерлесудің бүтіндей жүйесі пайда болады: мұғалім – оқушы, мұғалім – сынып, оқушылар – сынып, оқушылар-оқулықтар, топ – топ, топ – оқушы), оның оқу әрекетін және тұлғалар арасындағы танымдық қатынастарын байланыстыруға мүмкіндік береді.

Бағдарламалық – технологиялық кешеннің құрамына кіретін интерактивтік тақтаны оқыту сабақты қызықты және динамикалық түрде мультимедиалық құралдар көмегімен оқушылардың қызығушылықтарын тудыратындай оқуға мүмкіндік беретін визулды қор деп те атауға болады. Сабақты түсіндіру барысында мұғалім тақта алдында тұрып, бір мезетте мәтіндік, аудио, бейне құжаттарды DVD, CD-ROM және Интернет ресурстарын қолдана алады. Бұл кезде мұғалім қосымшаны іске қосу CD-ROM, Web-түйін мазмұнын қарастыру, ақпарат сақтау, белгі жасау тышқанды ауыстыратын арнайы қалам арқылы жазулар жазу және т.б. әрекеттерді жеңіл орындай алады.

Интерактивті құралдарды сабаққа пайдаланғанда дидактикалық бірнеше мәселелерді шешуге көмектеседі:

- Пән бойынша базалық білімді меңгері;

- Алған білімді жүйелеу;

- Өзін-өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру;

- Жалпы оқуға деген ынтасын арттыру;

Оқушыларға оқу материалдарымен өздігімен жұмыс істегенде әдістемелік көмек беру.

Бұл технологияны оқу материалын қабылдау және оқушыларды ақпаратты меңгеруін ұйымдастыру арқылы, көзбен көру жадын іске қосқанда арта түсетін қабылдау мүмкіндіктерімен қамтамасыз ететін әдіс деп қарауға болады.

Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болуы емес, тарихи танымдық, педагогикалық – психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттақ сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.

ХХІ ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр: компьютерлік техниканы, интернет, компьютерлік желі, электорондық және телекоммуникациялық құралдарды, интерактивті құралдарды, электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді пайдалану арқылы білім сапасын көтеру.

Ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу-ағарту саласының оқыту үрдісіне жаңа технолгиялық әдістер оның ішінде интерактивті құралдарды кең көлемде қолдануды қажет етеді.

Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы орта білім беру жүйесінің дамуымен тығыз байланысты. Қай халықтың, қай ұлттың болсын толығып өсуіне, рухани әрі мәдени дамуына басты ықпал жасайтын тірегі де, түп қазығыда – мектеп.

Мектептердің білім деңгейін көтеру және онда интерактивті құралдарды пайдалану арқылы оқу – тәрбие процесін тиісті деңгейге көтеру, мектеп ұстаздарының, басшыларының, педагогикалық ұжымның жүйелі басшылыққа алған бағыты деп есептейміз. Интерактивті құралдарды қолдану негізінде мектепте жаратылыстану бағытының пәндерін оқыту сапасын арттырып, білім беруді ақпараттандыру жүйелі түрде іске асады деуге болады.

Оқу процесінде, оның ішінде практикалық сабақтарда интерактивті құралдарды қолдану мұғалімнің жеке тәрбиесіне, шығармашылық ізденісіне байланысты. Интерактивті құралдар оқыту формасын ұйымдастыруды түрлендіруге, дәстүрлі оқыту әдістеріне жаңа элементтер енгізуге мүмкіншіліктер жасайды. Бұл оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырады. Интерактивті құралдарды орынды қолдану оқыту сапасын жетілдіруге көмектеседі.

Алгоритм программаға қарағанда жалпы түсінікке көбірек ие; бұл жағдайда педагогикалық программалық құрал –оқытудағы компьютер үшін пайдалы жазу алгоритмі болып табылады. Бұл жерде ең нақтысы, компьютер көмегімен оқыту процесінің ең маңызды тұсы – ол оқыту алгоритмін жобалау. Қысқаша айтқанда, компьютер көмегімен оқу – бұл алгоритмдендіру, яғни, алгоритмдік кеңестерді құру.

Мынаны ұмытпаған жөн, алгоритмдендіру бұл адамның компьютермен әрекеттестігіндегі әдіс болып табылады, ол қазіргі әлемдегі қолданылатын ауқымды салаларға иелік етеді.  Алгоритмнің реттелуімен нағыз қарапайым автоматикалық құрылғылардың жасалуы, сондай-ақ күрделі өндірістік процеске ие автоматтандырылған басқару жүйесін құру тығыз байланысты. Алгоритмдендірудің қайнар көздері қолданыстағы математиканың теоретикалық аумағында тереңде жатыр ол – алгоритмдер теориясы, бірақ ол анықталған практикалық қабылдауларды жинау ретінен қатысады, алгоритмдер жөніндегі рациональді пайымдауларда ерекше спецификалық машықтарға ие.

4.4. Информатика пәнінен қызықты тапсырмалар құру

Кодтық  кесте
	А	Ә	Б	В	Г	Ғ	Д	Е	Ё	Ж	З
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
	Л	М	И	Й	О	Н	П	Р	С	К	У
	16	17	12	13	20	18	22	23	24	14	26
	Ц	Ч	Ш	Щ	Ъ	Ы	І	Ь	Э	Ю	Я
	32	33	34	35	36	37	38	39	40	41	42
	Қ	Х	Һ	Ү	Ф	Ұ	Ң	Ө	Т	Һ
	15	30	33	28	29	27	19	21	25	31
	Сөздерді кодтар арқылы жаз
	Сақтау..............................................
	Өңдеу...............................................
	Тарату..............................................
	Қабылдау........................................

	Жасырылған сөздерді тап.
	Бірінші сан-бағана нөмірі, екінші сан-жол нөмірі
3	С	П	Қ	Р
2	Б	Ы	Т	Е
1	А	Л	Д	У
	1	2	3	4
	1,1	3,3	2,3	1,1	4,3	1,1	3,2
	1,3	1,1	3,3	3,2	1,1	4,1
	3,3	1,1	1,2	2,2	2,1	3,1	1,1	4,1

Торкөздерді боя
	1,3	2,2	2,3
	3,1	3,2	3,3
	3,4	4,2	5,2
	6,1	6,2	7,3
4
3
2
1
	1	2	3	4	5	6	7

Кодталған сөздерді шеше отырып,
мақал-мәтелді оқып шық
	А	Ә	Б	В	Г	Ғ	Д
	Е	Ё	Ж	З	И	Й	К
	Қ	Л	М	Н	Ң	О	Ө
	П	Р	С	Т	,	У	Ұ
	Ү	Ф	.	Х	Һ	Ц	Ч
	Ш	Щ	Ъ	Ы	І	Ь	Э
	Ю	Я			!	?	:
А	1,7	1,5	4,2	2,5
	1,7	4,6	3,7	1,7	6,6	7,7	4,2	5,4
	3,7	5,2	2,5	5,2	3,5
	4,4	6,5	4,6	3,7	1,7
	6,6	7,7	4,2	3,3
Б	4,2	2,4	4,2	3,4
	1,7	2,5	7,7	4,2	3,1
	4,2	4,5	4,4	4,2	3,5
	1,7	1,5	3,3
Қарақшы құрлықтан сандық тауып алды.  Сандықтың ішінен жазулар шықты.
Осы жазуды оның оқып шығуына көмектес

С

А

Е

Ж

О

Л

!

А

Р

Г

І

Е

Б

І

Ң

Н

Е

Ш

Р

І

Д

Ғ

Ә

Ө

К

І

Л

Й

А

Ж

Т

І

Р

М

Е

5.      Пайдаланған әдебиеттерге шолу

Қазіргі уақытта білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі қалыптасуда. Бұл процесс білім парадигмасының өзгеруімен қатар жүреді. Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр. Сабақтың тиімділігін арттырудың бірнеше тәсілдері бар  [1, 13б].ІІ дүниежүзілік соғыстан кейін табиғаттың әр түрлі жүйелеріндегі – табиғи, биологиялық, әлеуметтік, басқару мен байланыстар туралы кибернетика ғылымы дамыды [2, 72б].  Ғылыми жұмыскерлердің және т.б. автоматтандырлыған жұмыс орындары (АЖО) туралы ой-пікір дамыды [4, 34б].

Теориялық және тәжірибелік зерттеу нәтижесінде 60–жылдардың басында кибернетика білімнің фундаментальді негіздері жалпы білім беру жүйесіне кіру керектігі және бұл сұрақты шешу үшін мектеп пәндеріне жаңа арнайы пән енуі керектігін түсінеді [5, 83б].

Халықтың ұлттық-мәдени қажеттілігін ескеріп оқушыларды тәрбиелеу;

Жастарда азаматтық орынды, адамгершілік қасиетін, демократиялық өзін-өзі басқаруға қатысуға ұмтылу, өз ісіне жауапкершілігін дамыту [7, 28б].

ЭЕМ-нің мүмкіншілігі және қолдану облысы, компьютермен жабдықтау әлеуметтік жалғасы туралы оқушылардың ой өрісін дамыту. Бұл құрамдастың қалыптасуы тек қана информатика курсының міндеті болып табылмайды. ЭЕМ-нің ролі бірқатар оқу пәндерінде есептерді шығару кезіндегі компьютерді тәжірибелік қолдануда көрінеді. Есеп шығарғанда, ол ЭЕМ-нің барлық негізгі салаларын қамту керек [9, 39б].

Үздіксіз білім беру жүйесіне өтудің шарты ретінде ақпараттық және коммуникациялық технологияларды меңгеру [10, 62б].

Өзінің іс-әрекет облысында ақпараттық ағымдардың ерекшеліктерін білуінде [11, 433б].

      Қоғамды ақпараттандыру өлшемі бойынша білім беру мазмұнынын өзгеруі бірнеше бағыт бойынша жүреді  [1, 13б].

                                     6.Қорытынды

Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын мәселелердің бірі - оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда да елімізде білім беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құру еніп, көкейтесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім.

 Егеменді еліміздің тірегі – білімді ұрпақ. ХХІ ғасыр- білімділер ғасыры болмақ. Жаңа кезеңге бет бұру оңай емес.Ол үшін болашақ ұрпағын тәрбиелеу керек.

Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық коммуникациялық технологиялар педагогтар қызметінің барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. «Білім берудегі АКТ» ұғымы «оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары», «қазіргі ақпараттық оқыту технологиялары», «компьютерлік оқыту технологиялары» және т.б., тіркестермен тығыз байланысты.

Ақпараттық –коммуникациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға, Интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.

Заман талабы оқу үрдісінде компьютерлік технологияны енгізуді, оны кең көлемде қолдануды қажет етеді. Электронды оқыту интерактивті жүйе болып табылады. Электрондық оқулық «оқушы-компьютер-мұғалім» жүйесін қалыптастырады, яғни оқушы жаңа тақырыпты ақпарат көзі –компьютерден оқып қажетті мәліметтерді алып, мұғалімге түсіндіріп бере алатындай болуы керек.

Әр мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері анық.

«Ешбір адамға білім алу мен жетілу жай беріле салмайды немесе тек айтумен ғана іске аспайды. Оған қол жеткізуге тырысатын әрбір жан соған өз еңбегімен, өз күшімен ұмтылуы тиіс», - деп Дистерверг айтқан болатын.

 Информатика пәнін оқытуда кез келген сабақ – ол оқу үрдісінің бір бөлігі, сондықтан да оқып үйретуді ғылыми танымда нақтылықтың критерийі ролін атқаратын өмірмен, практикамен байланыстыра білуге, ал оқу процесінде – оқуға ынталылықты, оған оң көзқарасты, айналадағы ортаның құбылыстарын түсіндіру үшін теориялық білімдерін практикада қолдана білу дағдысына қалыптастыруға тиіс.      Компьютерлік оиын технологиясын қолдануда оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, үлкен ізденіспен, шығармашылыққа жетелеуге де болады. Нәтижесінде оқушы:

- Компьютерде еркін жұмыс жасайды;

- Ақпараттарды ала алады, өңдейді, сақтайды

- өздігінен ізденімпаздық қабілеті артады;

- Ақпараттық сауаттылығы мен ақпараттық мәдениеті қалыптасады.

Мұғалім – ақпараттанушы емес, оқушының жеке тұлғалық және интеллектуальды дамуын жобалаушы. Ал бұл мұғалімнен ақпараттық құзырлылықты, ұйымдастырушылық қабілеттілікті, оқушыларды қазіргі қоғамның түбегейлі өзгерістеріне лайық бейімдеу, олардың зерттеушілік дағдыларын дамыту бағыттарын талап етеді.

Ең бастысы – оқушылардың өздігінен істейтін тапсырмаларды орындау арқылы, жауапкершілігін түсінуі мен адамгершілікке тәрбиелеу.

Оқушылардың білімге, жеке пәнге деген қызығушылығын, логикалық ойлау, сөйлеу қабілетін дамыту;

Пәнді ойын арқылы оқытудың нәтижесі:
Оқушыларға берілген жекелеген тапсырманы ұжымдық тапсырмаға ұластырып, ұжымдық сезім туындайды,оқушылар қоғамдық пайдалы жұмыстар атқарады.

Оқушылардың білімі толығып, пәнге қызыушылығын, ғылымды сүюге ынтасы, шығармашылық белсенділігі артады және кәсіптік бағдар алуға ықпал жасайды.

Информатиканы оқытудың маңыздылығы бұл ғылымның тек ЭЕМ-дерді пайдалану мүмкіндіктері мен олардың жұмыс істеу принциптерін түсіндіріп қана қоймай, қоғамдық өмірде және адамдар арасында информацияны кеңінен тарату заңдары мен тәсілдері туралы түсініктер береді.

Қазіргі кезде сауаттылық мағынасын кеңейтетін «жүйелік сауаттылық» термині қолданылады. Бұны «компьютерлік білімділік» деп атаған орынды. Оның негізгі белгілері:

 1) басқа мамандық иесі болған күнде де, компьютерлік кітаптарды, әдебиеттерді үзбей оқу;

 2) соңғы жаңа бағдарламалар мен компьютерлік мүмкіндік туралы кең мағлұматқа ие болу;

 3) жұмыс істеу үшін нақты бағдарламалық қамтамасыздандыру құралдарды таңдай білу:

 4) бағдарламалық құралдардың сапасы жөнінде жеткілікті білім қорына негізделген жеке пікір айта білетіндей қабілетті болу керегі және т.б.

 Мектеп осы аталған мәселелерді жүзеге асыруы тиіс.

Ақпараттық мәдениет қоғам дамуы мен жеке тұлғаның ойлау деңгейіне тығыз байланыста қарастырылады. Бұл ең алдымен компьютерді қолдану этикасы:

 1. басқаның ақпаратын кездейсоқта, әдейілеп те өшірмеу керек деген сөз (осыдан барып вирус жасау, ұқыпсыздық шығады);

 2. басқаның бағдарламалары мен берілгендерін рұқсатсыз пайдаланбау («ұрламау»);

 3. басқаның жасаған бағдарламасын иемденбеу;

 4. компьютерлік фокнатизмнен алыс болу;

 5. өзің жетік білмеген бағдарламаны талқылама (өтірік айтпау);

 6. компьютерде жұмыс істеуді үйрену;

 7. компьютердің жадысындағы ескі файлдармен көшірмелерін уақтылы жою, жадыны босату;

 8. эстетикалық мәдениет – компьютердің экрандық мүмкіндігін (түрлі-түстілігін жәнс т.б.) толық пайдалана отырып, график, кесте  т.с.с. жұмыстарды өте көрнекті түрде әсем етіп орындау;

 9. ЭЕМ-мен жұмыс істеу барысында жақсы қасиеттерді меңгеру (қателерді болдырмау т.б.);

 Демек, практикалық білім беру компьютерлік сауаттылықты қалыптастырады; жалпы білім беру мен ойлау қабілетін дамыту компьютерлік білімлілікке байланысты, ал тәрбиелеу мақсаты ақпараттық мәдениетті қалыптастыруға септігін тигізеді.

 Сондықтан да жоғарыда келтірілген компьютерлік оқытудың үш бағытын іске асыру мұғалімнің осыны басшылыққа ала отырып, қажырлы еңбек етуін қажет етеді.

Бұл оқу құралының келесі бөлімінде тапсырмалар мен талаптар, әдіс – тәсілдер мен тақырыптар күрделене бермек.

Қорыта айтқанда, информатика сабағында электронды құралды қолдану ісіне зор мән берілсе, сабақты ойын көмегімен дамыта оқыту мұның өзі оқушылардың білім сапасының жақсаруына зор ықпалы бар деп ойлаймын.

                          7. Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1     Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім     

     беру стандарты. Жалпы орта білім. Негізгі ережелер. – Астана, 2006.

2     «Информатика негіздері» республикалық оқу-әдістемелік журналы      

     №1-6. – 2003.

3     «Информатика негіздері» республикалық оқу-әдістемелік журналы   

     №1-6. – 2004.

4     «Информатика негіздері» республикалық оқу-әдістемелік журналы  

      №1-6. – 2005.

5     «Информатика негіздері» атты республикалық оқу-әдістемелік    

      Журналы   №1-6. – 2006.

6     Симонович С.В. и др. Информатика  

      СПб.: Питер, 2001.

7     Ермеков Н. и др. Информатика. Пробный учебник для 9 класса. –  

     Алматы: Жазушы, 2001.

8     Криворучко В.А., Кафтункина Л.Н., Язенко Л.Г. Дидактические    

     материалы по информатике для 9 класса. – Павлодар: ТОО НПФ  

     «ЭКО», 2002 г

9     Проекты на Delphi. Информатика, 2003, № 21.

10 М.П. Лапчик Вычисления. Алгоритмизация. Программирование.

        11.«Информатика негіздері» ғылыми әдістемелік журнал

      М.М. Безруких, С.П.Ефимова, «Знаете ли вы своего ученика?»

 12.Е.Ы.Бидайбеков, Ж.К.Нұрбекова, А.Е. Сағымбаева.    

      «Информатикадан оқушылардың білімін бақылау, бағалау»   

       әдістемелік құрал – Алматы 2003ж

         13.Ш.Т.Шекербекова, А.Е.Сағымбаева. «Информатика» әдістемелік    

              құрал Алматы 2005ж