6
класс
Урок
теми: Ӳнер тĕсĕсем. Тавай тăрăхенчи ӳнер ăстисем
Урок
тĕсĕ: Çĕнĕ темăна вĕренмелли урок – хутăш урок
Сапăрлăх
тĕллевĕ: пурнăç илемне куçпа курма, чунпа туйма
хăнăхтарасси.
Пĕлÿ
тĕллевĕ:
а)
ÿнер тĕсĕсемпе паллаштарасси;
ă)
Тавай тăрăхенчи хăш-пĕр ÿнер ăстисен пурнăçĕпе ĕçĕ-хĕлне аса илесси;
б)
ачасене ÿнер тĕсĕсене уйăрса илме вĕрентесси.
Аталантару
тĕллевĕ: ачасене пĕр-пĕрин пултарулăхĕпе
паллаштарса ăна малалла аталантарма пулăшасси.
Урок
мелĕсемпе меслечĕсем: учитель сăмахĕ, ÿкерчĕксемпе,
сăн ÿкерчĕксемпе усă курни; ачасем каласа, выляса, юрласа пани; магнитофонпа
усă курни; илемлĕ вулав; ыйту-хурав; терминсене тетраде çырни; словарь ĕçĕ;
презентаци пăхни.
Пуплеве
аталантарасси: ачасен тата вĕрентекен калаçăвĕ; юрă
итленĕ хыççăнхи шухăш-туйăма каласа тата çырса пĕлтересси;
Словарь
ĕçĕ:
1) ăнлантармалли
пай
ÿнер
– пурнăçа илемлĕх мелĕсемпе ÿкерсе кăтартас ăсталăх
музыка
ÿнерĕ – кĕвĕллĕ сасăсемпе усă куракан ăсталăх
живопись
– сăрăпа ÿкерес ăсталăх
скульптура
– кÿлепе ăсталăхĕ
графика
– йĕрпе ÿкерес ăсталăх
сăнар
– этем сăн-сăпачĕпе кăмăл-туйăмне пĕтĕмлетсе ÿкерчĕклени
2) çырма
вĕренмеллм пай
Вырăс
чĕлхинчен кĕнĕ сăмахсене тĕрĕс çырасси: искуссво (ÿнер), бюст палăк, балет,
театр, скульптор.
Урокра
усă курмалли хатĕрсем:
Вĕренÿ кĕнеки (6 класс), «Ӳнер ăстисем» кĕнекесен выставки, ÿнер ăстисен сăн
ÿкерчĕкĕсенчен йĕркеленĕ выставка, магнитофон, комьютерпа кăтартма хатĕрленĕ
презентации.
Урок
юхăмĕ
Урок
темипе, тĕллевĕсемпе паллаштарасси.
Урок
эпиграфĕ:
Ӳркенмен
ăста пулнă. (Ваттисен сăмахĕ)
1)Пурнăçа
илемлĕх мелĕсемпе ÿкерсе кăтартас ăсталăх - ӳнер (искусство). Ӳнер ăстисем –
илем ăстисем. «Ӳнер» сăмах пĕлтерĕшне ачасем словаре çыраççĕ.
Ачасем, илеме эсир ăçта тата хăçан
асăрхама пултаратăр?
Ачасем калама пултаракан хуравсем:
- картинăсем çинче;
- кино курнă чух;
- театра кайсан;
- урамра юр çунине курсан…
Ачасен пĕтĕмлетĕвĕ: Илеме курма ҫеҫ мар,
итлеме те, алăпа тытса курма та пулать.
2)Кашни ÿнер тĕсĕпе уйрăммăн
паллаштарасси.
Ӳнер тĕсĕсем йышлă, кашни ӳнерĕн пурнăҫа
сăнласа памалли хайне тивĕҫлĕ майсем пур.
Хĕвеллĕ кластер туни
«Алран кайми аки-сухи» юрă итлени
-Ачасем, ӳнерĕн хăш тĕсĕ пулчĕ-ши ку?
-Ӳнерҫĕ мĕнле илемлĕх мелĕпе усă курать?
а) Музыка ÿнерĕ кĕвĕллĕ сасăсемпе усă
курать. Вăл сасăсен илемлĕ майлашăвĕпе шухăш-кăмăла хускатать. Юрă – чун уççи.
Кайăк çунатсăр вĕçеймест, этем юрăсăр пурăнаймасть. Чăваш халăхĕ мĕн ĕлĕкрен
юрлама юратнă, кирек мĕнле ĕҫ тунă чухне те юрланă. Анчах та пĕтĕм юрра ас туса
юлма пултарайман. Ҫавăнпа композиторсем юрă кĕввисене хут ҫине ҫырнă.
Халь хамăр районтан тухнă композиторсемпе
паллашатпăр.
Ҫак юрра вара пирĕн ентеш Степан Максимов
композитор пухса илемлетнĕ, хут ҫине ҫырнă. Ăна чăваш халăх гимнĕ(мухтав юрри)
теҫҫĕ. Пирен районта ҫуралса ӳснĕ композиторсем татах та пур:
Василийпе Геннадий Воробьевсем, Александр
Васильев, Юрий Григорьев, Николай Казаков. Вĕсем чăваш музыка ӳнерне пуҫласа
яраканнисем, аталанма пулăшаканнисем пулнă.
ă) «Картина ятне пĕл» вайă
-Картина ҫинче кама куратăр?
-Унăн сăнĕ-пичĕ, тумĕ мĕн ҫинчен калать?
-Ҫак ҫын мĕн ĕҫлесе пурăнать –ши?
-Художник ăна хăш вăхăтра ӳкерсе илнĕ-ши?
-Вăл ăста шăпăрҫа пулнине мĕнле ҫирĕплетме
пултаратăр?
Ку картинăна Моисей Спиридонов художник
ҫырнă, вал Енĕш –Нăрваш ялĕнче ҫуралса ӳснĕ.
Ӳкерÿ ÿнерĕ сăрăсемпе ÿкернĕ паха картинăсемпе
этем кăмăлне çĕклет. Художниксем кăранташпа та, çулла сăрăпа та, акварельпе те,
пурăпа та, хăрăмпа та…ÿкереççĕ.
Ыйту-хурав.
-Ачасем, эсир чăваш художникĕсенчен
камсене пĕлетер? Учитель хушса калать. Пирĕн районтан тухна художниксем татах
та пур. Никита Сверчков, вăл та Енĕш –Нăрваш ялĕнче ҫуралса ӳснĕ. Геннадий
Козлов, вăл Вăрманхĕрри ялĕнчен.
- Тăвай районĕнчи Енеш-Нăрваш ялĕнче
çуралса ÿснĕ Никита Сверчков тата Моисей Спиридонов художник пурнăçĕпе ĕçĕ-хĕлĕ
çинчен паллаштарасшăн, унăн картинисен репродукцийĕсне катартасшă.
Кану
саманчĕ
Вăштăр-вăштăр
çил вĕрет,
Шурă
хурăн авăнать.
Çил
ачийĕ тăрăшсах
Кĕртсем
тăрăх чупкалать.
Çил
лăпланчĕ, чарăнăр,
Ларса
шăплăха итлер.
Тăтăмăр,лăплантăмăр,
Вырăна вырнаçрăмăр.
б) - Ку мĕнле ӳнер тĕсĕ пек туйăнать? (учитель
слайд ҫинче Зоя Космодемьянская палăкне кăтартать).
Ку палăкăн авторĕ Алексей Майраслов, вăл
та Енĕш-Нăрваш ялĕнче кун ҫути курнă. Спиридонов Григорий Спиридонович ятне те
асăнса хăварар, вăл чăвашсен пĕрремĕш скульпторĕсенчен пĕри шутланать, вăл та
Нăрваш ялĕнчен.
Скульптура (кÿлепе ăсталăхĕ) пирĕн ăшри
тĕрлĕ туйăмсене чултан е йывăçран пысăк ăсталăхпа касса-ыраласа тунă илемлĕ
кĕлеткесемпе хускатать.
Ăстасем авал ырăсемпе хаярсен
кĕлеткисене, выльăх-чĕрлĕх кÿлеписене турпасран, улăмран тунă. Чăваш кÿлепе
ăсталахĕ халăхăн авалхи мелĕсене те, тĕнчери ăстасен тĕслĕхĕсене те шута илет,
хăвăрт аталанса пырать. Кÿлепесене йывăçран та, бронзăран та, тимĕртен те,
гипсран та, тăмран та, пăртан та тата ытти материалтан та ăсталама пулать.
в) Ку слайд ҫинче ӳнерĕн хăш тĕсĕ –ши?
(Слайд ҫинче театрти спектакль саманчĕсен сăн ӳкерчĕкĕсем)
Театр ÿнерĕ.
Театрта эпир артистсем спектакль
лартнине куратпăр. Вĕсем çыравçăсен тĕрлĕ пьесинчи, инсценировкинчи,
комедийĕнчи рольсене куракана килĕшмелле выляма тăрашаççĕ. Пирĕн районтан та
сахал мар артист тухнă: Вера Кузьмина, Геннадий Терентьев, Николай Степанов,
Валентина Трифонова, Любоь Галимова, Сергей Иванов.
Кăҫал Раҫҫейре театр ҫулталăкĕ тесе
палăртнă
г)Литература (илемлĕ сăмах ÿнерĕ) тĕрлĕ
йышши ÿнерсем хушшинче уйрăмах паллă вырăн йышăнать. Çыравçăсем хăйсен
хайлавĕсене сăрăран та, кĕвĕрен те хăватлăрах, витĕмлĕрех хатĕрпе – сăмахпа,
этем калаçăвĕпе усă курса çыраççĕ. Сăмах ÿнерĕ ыттисенчен анлăрах, нумай
енлĕрех. Ӳнерçĕсем, кÿлепе ăстисем, тĕрĕçĕсем сăнара пĕр вырăнта тата пĕр
самантра кăна кăтартма пултараççĕ. Çыравçă вара кĕнекери çынсене тĕрлĕ çĕрте,
тĕрлĕ ĕçре, тĕрлĕ шухăш-туйăм хушшинче, самант е вăрах вăхăтра сăнласа пама пултарать.
Сăмах ăсти çын чунне тарăннăн, туллин кăтартма тĕрлĕ майсем тупать, çавăнпа
сăмах хăватлă.
- Пирăн тăрăхран тухнă ҫыравҫăсемпе
паллашатпăр. Учитель Хумма Ҫеменĕ, Илле Тăхти, Валентина Элпи ҫыравҫăсен кун –ҫулĕпе
тата ĕҫĕ-хĕлĕпе паллаштарать.
3. А.Канашăн «Чăваш ваййи» сăввине
вулатпăр. Сăвă чĕлхине тишкерни, илемлĕх мелĕсене тупни
Пĕтĕмлетӳ:
Ӳнер-асталăх. Анчах та литературăпа халăх сăмахлăхĕ чи витĕмлĕ ӳнер тĕсĕсем.
Сăмаха вулама пĕлекен чĕлхесĕр çын та, куçсăрри те, хăлхасăрри те ăнланать.
4. Ыйту-хурав.
-
Пурнăç илемне мĕнле мелсемпе кăтартма пулать?
-
Ӳнер тĕсĕсене аса илĕр. Вĕсем пĕр-пĕринчен мĕнпе уйралса тăраççĕ?
-
Ӳнер ăсти пулма çăмал-и?
-
Ӳнер ăстисенчен камсене ас туса юлтăр?
-
Урок эпиграфĕн пĕлтерĕшне уçса парăр, эсир çавăн пек каланипе килĕшетĕр-и?
Ачасем, сире эпĕ Енеш – Нарвашри халах
музейне çитсе курма, выставкăсене пăхма, экскурсисене кайсан та ÿнер ăстисен
ĕçĕ-хĕлĕпе паллашма сĕнетĕп. Илем пурин чунне те хускаттăр, ырă туйăмсем
çураттăр.
V.Вĕренекен
ĕçĕсене хаклани.
VI. Киле ĕç парасси. Ӳнер
ăсти вырăнĕнче пулса пĕр-пĕр ĕç хатĕрлемелле: вуланă хайлав тăрăх тунă сюжетлă
ÿкерчĕк, аппликаци, тĕрленĕ ал тутри, тăмран, пластилинран е урăх материалтан
тунă кÿлепе, хăвăр тĕллĕн çырнă сăвă-калав е хăвăра килĕшекен урăх ĕç.
Хушма ĕçсем.
КРОССВОРД
1)Артист
2)Поэт
3)Художник
4)Композитор
5)Скульптор
Кирле самахсем: Майраслов, Сверчков,Тахти,
Терентьев, Казаков
