Урок "Чуве адынын падежтерге оскерлири"

Эртирген хуну _____________

Кичээлдин темазы: Чуве адынын падежтерге оскерлири.

Сорулгалары: :  Чуве адынын падежтерге оскерлиринин дугайында эге билигни алыр. Состернин шын бижилгезинге шингээдип, билип алганын хынаар. Чуве адынын дугайында мурнунда ооренип эрткен билиин быжыглаар болгаш системажыдар. Бижимел чугаазын сайзырадыр. Тыва дыл кичээлинче сонуургалын бедидип, тыва дыл кичээлинге ынак болурунга кижизидер.

Планнаан туннелдер:  чуве ады дугайыында билиин быжыглаар. Чуве адынын падежтерге оскерлиринин дугайында эге билигни алыр.

 Л:

ü  оореникчи кижинин ролюн хулээп билир, ооредилге херек деп чувени билиндирер;

ü  биче-сеткилдиг, кижилерге дузааргак болурунга ооренир;

ü  эштери-биле дугуржуп, тургустунган шаптараазыннардан шын харыыны тып ооренир;

ü  ооредилгеже болгаш школаже сонуургалын бедидер;

ü   ооренип турар билиинче сонуургалын угландырып ооренир.

Р:

ü   кичээлдин кезектеринин аайы-биле сорулгазын хулээп, ажылдап билир ;

ü   башкынын айыткан кылдыныынын утказын билип ооренир;

П:

ü  номда бердинген схемалар, улегерлернин утказын билип ооренир;

ü  салган айтырыгнын утказын билип, анаа харыылап билиринге ооренир;

ü  чувелерни деннеп, ооренгени-биле билиин болуктеп билир;

ü  чуге ындыг болурун билир;

ü  хевиринин аайы-биле ангылап болгаш туннеп ооренир.

  К:

ü   болук болгаш эжеш ажылдарга киржир;

ü  оске кижилернин узел-бодалын дыннап билир;

ü  аразынга дугуржуп, чангыс туннелге кээрин билиндирер;

ü  бот-боттарынын аразынга найыралдыг, чангыс саналга келиринге ооренир:

ü   улустар-биле чугаалажып, эш-оорунун болгаш башкызынын чугаазын узе кирбейн дыннап билир, айтырыглар салып ѳѳренир.

Предметтиг:

ü    Чуве адынын падежтерге оскерлиринин дугайында эге билигни алыр. Оларнын тус-тузунда кандыг айтырыгларга харыылаттынарын, кожумактарын билип алыр.

ü  Домактарны дыннап алганы –биле чазыг чокка бижип ооренир;

ü  Чазыг чокка самбыра болгаш номдан дужуруп бижип билир.

Дерилгези:  унелел таблицалары, смайликтер номнары, проектор, Power Point программага тургускан слайдылар, карточкалар

Ажыглаан методтар: чогаадыкчы хамаарылганыӊ методу, дилеп тыварыныӊ, шинчилел методтары.

Ажыл-чорудулганың хевирлери: 

Истеп-тывар ажыл -   салдынган айтырыгларга  харыылар дилеп тывар

Уругларның  бот ажылдары

Шинчилел – деңнелге аргазын ажыглап, сайгарылгалар кылыры

Кичээлдин чорудуу: 

Башкынын кылдыныы	Ѳѳреникчилернин кылдыныы	УУД
1.Организастыг кезээ  (2мин)  Кичээлге уругларнын белеткелин хынаар.	Кичээлге белеткелин хынаар, бижип тура шын олурарынын негелдезин катаптаар.	Р: кичээлдин кезектеринин аайы-биле сорулгазын хулээп, ажылдап билир; Л: бодун шын алдынып билир
2. Чаа билиглиг болурун чидиглендирери. 1. Аас-биле ажыл 2. Чараш бижилге Унелел таблицазынга унелээр.	А  М  Л  У  Р  Е  С  О - Бердинген ужуктер болгаш уннерни кандыг болуктерге чарып болурул? - Ажык (а,у,е,о и), ажык эвес (м,л,р,с). - Болук бурузунде кандыг ун артык болурул? Чуге? - Артык уннерни каттыштыргаш слогтан тургузунар (се). Ол слогту баштай улуг ужуктер-биле, а оон соонда бижимел бичии ужуктер-биле чараштыр бижинер. (Каллиграфиязын унелээр) - Тургузуп алган слог-биле состен чогаадынар (Серээ, селеме, Сергек). - Сос бурузу кандыг айтырыгларга харыылаттынар-дыр чугааланар. - Кандыг чугаа кезээ ындыг айтырыгларга харыылаттынар ийик? - Чуве адынын дугайында оске чуну билир силер? (Чувелерни боттарын илередир. Саннарга оскерлир) - Ам ол чуве аттарын бердинген айтырыгларга харыылаттынар кылдыр оскертип корунерем. Серээ, серээнин, серээге, серээни, серээде, серээден, серээже	Р: кичээлдин кезектеринин аайы-биле сорулгазын хулээп, ажылдап билир П: бот-боттарынын аразынга найыралдыг, чангыс саналга келиринге ооренир:  К: улустун салган унелелин хулээп билир; П: чуве адынын дугайында катаптаар
3. Чаа билиглернин ажыдыышкыны. Бо кичээлге чуну канчаар бис?	- Сос бурузунде чуу оскерли берген-дир? (Тончузу) - Кажан ындыг состерни ажыглаар ийик бис? (Торел состерни тыварда). - Бо состернин ниити кезээ чуу-дур? (Серээ) - Состернин домей ниити кезээн чуу деп адаар бис? (Дазыл). - Силер чуу деп бодап тур силер богун чуну билип алыр-дыр бис? - Номнарынарнын 71 дугаар арнын ажыткаш корунерем. Чуу деп теманы билип алыр-дыр бис? -Тема. «Чуве адынын падежтерге оскерлири.» - Серээ деп состу канчаар оскертип турдувус? (айтырыгларга). - Сос бурузунде чуу оске болган ийик? (Кожумактары) - Кандыг кожумактарнын дузазы-биле тургустунарыл? - Мергежилге 182-ни аас-биле кылып корээлинер.	Р: кичээлдин кезектеринин аайы-биле сорулгазын хулээп, ажылдап билир П: салган айтырыгнын утказын билип, анаа харыылап билиринге ооренир;
4.Практиктиг ажыл. Мергежилге 183 Мергежилге  184 1.       Созуглелдекичээнгейлиг номчааш, чуве аттарын тывар. 2.      Словарьлыг ажыл чорудар.	Даалгазы ёзугаар кууседир. Туннелди кылгаш, дурумну номчуп бадыткаар. Чуве адынын падежтери-биле таныжар. Чуве аттары состерни тыпкаш, бердинген даалга езугаар кылыр.	Р: кичээлдин кезектеринин аайы-биле сорулгазын хулээп, ажылдап билир Дыннадыглыг: кезектерден тургустунган состерни  шын тургузуп, номдан билигни ап база сайгарып билир.  Предметтиг:   чуве ады дугайында билиин быжыглаар
5.Сула шимчээшкин	Сула шимчээшкинни кылыр	Л:  ооредилгеже болгаш школаже сонуургалын бедидер
6.Бот ажыл.   Ажылдарын башкы-биле хынаар.	Карточкалар-биле ажыл. Эжеш-эжеш карточкаларны бээр.	К: эжеш ажылдап билир; кылган ажылынга демдек салып билир,  салган айтырыгларга харыылап билир.
Оюн «Кичээнгейлиг бол!» Хыналда.   Уруглар боттары хынаар. Ажылдарын дужаар. Немелде ажыл.	Ажылын хынааш. Чазыгларын эдер Бердинген схемаларга дууштур состерден тып бижинер. Карточкада домактарны айтырыынын аайы-биле шын тургускаш кылыр.	Р:  базым аайы-биле хынап, башкынын дузазы-биле ажылды кылып ооренир. П: салган айтырыгларга харыылап, деннеп билиринге ооренир
8. Туннел. 1.Кичээлге чуну ооренип алдывыс?  2.Оореникчилернин билиин унелээр. - Кым богун эки ажылдады? Кым бодунун харыызы-биле бисти кайгатты? Чуу деп бодап тур силер? -Кым кылган ажылынга таарзынып тур? Кандыг даалгалар силерге солун болду?	Уруглар кичээлдин туннелин чугаалап, кичээл сорулгазын чедип алган бе, каяа бергедежип турганын айтырар Богун кичээлге мен: - ооренип алдым - солун болду - берге болду Мен бодаарымга… Мен билип алдым… Онаалга Мергежилге ______	Р: башкызы болгаш эштери –биле ажылынга унелел бээринге ооренир,  К: кижи бурузунун саналы ангы деп чувени ооренир;