Сценарий проведения
внеклассного мероприятия, посвященного 80 –ой годовщине голодомора.
«Они выжили, чтобы
рассказать….»
Цели:
Познакомить учащихся
со страшным периодом в жизни Казахстана, голодом 1932 года.
Место проведения:
столовая лицея
Метод проведения:
вечер встречи со свидетелями, рожденными в годы трагедий.
Оснащение: слайды, плакаты
Ход мероприятия:
1 Встреча гостей
2 Основная часть
1 вед. Қайрлы күн құрметті қонақтар мен ұстаздар,
оқушылар. Бүгін біз 1932 жылдағы Қазақстанда орын
алған ашаршылық құрбандарының аруағына бас иіп, тағзым ету, сондай-ақ, тарихтың
осынау қасіретті бетін болашақ ұрпақ білу үшін жиналдық. Бүгінгі біздін
құрметті қонақтарымыз, осы аштық жылдары туылған азаматтар, олар қасіретті жылдардын
күәгерлері .
2вед:
Добрый день
уважаемые гости. Сегодня мы собрались для того, чтобы почтить память жертв
голодомора 1932 года. 80 лет прошло с этой страшной даты, но мы обязаны помнить
и рассказывать об этой трагедии молодым поколениям, для того, чтобы такое
никогда не повторилось. Сегодня мы пригласили в гости, людей которых коснулась
эта трагедия, эти люди были рождены в эти страшные годы и стали невольными
свидетелями трагического для нашей страны времени. Это Жахин Жанатай,
Кульмагамбетова Кульгизар, Павлович Мария Ивановна, Пилипчук Анастасия
Андреевна, Сыроед Екатерина Степановна, Кусаинова Токмеил, Цеков Владимир
Васильевич, Абикенкызы Жумажан, Ронжина Антонина Прокопьевна, Ковальчук Вера
Митрофановна, Шиманский Евгений Григорьевич, Лекунович Максим Степанович,
Шнайдер Иоганес Александрович, Шнайдер Нелли Христиановна, Морозов Василий
Григорьевич, Шкиль Мария Павловна, Охрименко Бронислава Михайловна
1 вед: 1932-33-ші жылдардағы, қазақ халқының
айтарлықтай бөлігін жусатып кеткен Ашаршылық – ел тарихындағы ең қасіретті
оқиғалардың бірі болып саналады. Барлық пәле Совет өкіметінің Қазақстандағы
мал атаулыны тәркілеу туралы шешімінен бастау алады. Бұл кезде қазақ жұртының
төрттен үші көшпенді болатын және олардың бар тіршілігі төрт түлікке байланысты
еді, ал малдан айрылған жағдайда аштан өлуге тиісті.
Малды тәркілеу 1929 жылдан бастап қарқын алады.
1932 жылға қарай қазақтар мал атаулыдан тақыр-таза қалыпты. Сөйтіп, ғаламат
ашаршылық басталады.
Халық туған жерін тастап, шұбыра босқындыққа түседі.
Шекараға жақын, шамасы жеткен жұрт көршілес Қырғызстан, Өзбекстан,
Түркіменстан, тіпті, Қытай мен Моңғолияға қашады. Алайда, алысырақ аймақтағы
елдің ешқандай шарасы жоқ еді. Орталық Қазақстан аймағы айрықша ауыр шығынға
ұшырапты.
Совет заманында-ақ алғашқылардың бірі болып осы
30-шы жылдардағы архив құжаттарына үңілуге мүмкіндік тапқан тарихшы Талас
Омарбековтың айтуынша, Ашаршылық кезінде 2 миллион 300 мың қазақ өлген.
2 вед: Голод 1932-1933
годов, унесший жизни огромной части казахского населения, является одной из
самых темных глав в истории страны. Все началось с решения советской власти
конфисковать скот в Казахстане. В то время более трех четвертей казахов вели
кочевой образ жизни, и их жизнь была полностью зависима от скота, без которого
кочевники были обречены на смерть.
Конфискация скота началась в 1929 году. К 1932
году казахи были лишены основного средства к существованию и начался
Голод.
Начался массовый уход людей с родных земель. Те,
кто жил ближе к границе, бежали в соседние Кыргызстан, Узбекистан, Туркменистан
и даже в Китай и Монголию. Но те, кто жил в центральных районах страны, были
обречены; Центральный Казахстан понес колоссальные человеческие потери.
По
утверждению историка Таласа Омарбекова, который одним из первых получил доступ
к архивным документам 1930-х еще в советское время, в результате Голода погибло
2,3 миллиона казахов.
(сценка Елімай)
1 вед: Құрметті аға апалар осы қасіретті жылдарда басыныздан
кешкен жағдайды балаларға айтып берсеніз.
2 вед: Я думаю нашим гостям есть, что рассказать учащимся об
этом страшном времени, несмотря на то, что они были детьми, им пришлось
пережить все тяготы голода вместе со своими родителями.
2 вед: А теперь послушайте пожалуйста стихитворение, которое,
было написано в это страшное время:
Тургангуль Жуманазаровна
Боянып әлем- келіп те қалды көктем де...
Ұмытылған бәрі – оралам, бірақ, өткенге...
Қыстағы қатқан есіме дене түседі,
Көгеріп шығып қалса да алау көк белде.
Айналам лас, не деген мынау кемтарлық?
Жыртылған киім, жамауға келмес, ел-зарлық.
Шексіз де шетсіз азапты тартып тұрмын-ақ,
Бишара халді адамдар үшін мен барлық.
Айнала аштық... көрем мен неге тоқтықты,
Киім бүтін... қазақта түк жоқ тіпті.
Алақан жайған есімде әйел әлі де,
Әлі де кемпір есімде ессіз, шоқтықты.
Көйлегі кір-кір, көңілі-дағы бүтін бе,
Омырау ашып, «Жоқ қой,- қарағым сүтің де!»
Ап-арық ана кеудеге басып сәбиін
Алаңдайды кең аспаннан түсер күтім бе?
Азапты жаным, төзе алар, сірә, емеспін,
Жегенін көрдім шөпті де келіп «елегің».
Айдала, тіпті жоқ күнде әлер қораң да,
Жауынның, қардың астында соққан боранда.
Сабан боп тұрды жинаған ерте көк өскін
Жиналған сабан.... базданып басы шіріген,
Кеміріп тышқан, у дәмі шығар бірінен.
Дәрменсіз бала салады келіп аузына,
Үздіккен үнді көремін ауру түрінен.
Іштері кеуіп сәбилер жатыр тұра алмай,
Қабырға, сүйек арса-арса... сор жоқ бұлардай.
Саусағы нәзік, қолдары нәзік ап-арық.
Ауру қыз келіп жиналған шөпке құлайды-ай.
Аштықта мынау құпия сыр жоқ ешқандай,
Ақталу-дағы болмасын, қалмайық тағы сынамай,
Көктегі егіс, Көкжиек жатыр бұлдырап,
Бозторғай көкте ұшады тынбай бұлдырап.
Сәбилер тіпті, көрмесін енді аштықты,
...Өлген қазақтың денесі емес – бұл бірақ
Түсініп, білгім келеді мына жайды мен,
Неліктен ажал, қанатын аштық жайды кең,
Бұйрығы кімнін? Көшпелі халық еді бұл,
Ойнауға сірә, болмайтын шығар қайғымен
Құдай ма, әлде алла ма, кімнің әмірі,
Жалаңаш қалып, таусылды халық сабыры-
Кең байтақ өлке аштықтың тартып азабын,
Қиылды елдің жоқтықтан құнар-тамыры
Қай жауыз екең бастаған сонша азапты
Қай ессіз екен тұдырған сонша дозақты.
Көңілді сайрап жүр құстар көкте тынбастан,
Ал жерде аштық, қайғымен тағы мұн басқан
Қарауға қиын осынау азап –көрініске,
Мен болсам мұндай қасіретпен бірақ «ымдаспан»,
Шіріген мая көңілге тыным бермейді,
Тоғысқан қалай сұлулық, жоқтық, қасірет
Бозторғай үні ашық аспанды тербейді.
1
вед:
Ашаршылықтың басты себебі сталиндік
басшылық пен оның жер-жерлердегі шабармандарының (Қазақстанда: Ф.Голощекин –
1925-1933 жылдар аралығында БК(б)П Қазақ өлкелік комитетінің бірінші хатшысы)
аграрлық саясаты болды. Аталған саясаттың негізгі мазмұны ұжымшарлар мен
кеңшарларға күштеп орналастыру, жаппай ұжымдастырудың жүргізілуі, ұсақ шаруа
өндірістерін жою, зорлап астық дайындау, агро-техниканың деңгейін төмендету,
шаруалардың аштықтан қашып қалаға жаппай кетуі, ауыл шаруашылығын басқарудың
бюрократтық жүйесі, ең соңында азық-түлік мәселесін әкімшілік-қуғындау
тәсілімен шешуден тұрды.
20-жылдардың соңында, КСРО-ның барлық
аумағында орын алғандай, Қазақстанда ауыл шаруашылығы тұралап қалған болатын.
Алғашқы бесжылдықта (1928-1932 жж.) жалпы-одақтық өндірістегі Қазақстанның
тауарлы астықты өндірудегі үлес салмағы 9 пайыздан 3 пайызға түсіп кетті,
астықтың жалпы түсімі бір жарым есеге азайды, астық өнімділігі әр гектардан 9,2
центнерден 4,3 центнерге түсіп кетті. Апатты жағдай мал шаруашылығында да орын
алды. Мүйізді ірі қараның саны 1932 жылы 1928 жылмен салыстырғанда 7 есеге, ал
қой саны 14 есеге қысқарды.
2 вед: Главной причиной голодомора явилась сталинская
аграрная политика. В 1925 году первым секретарем Компартии Казахстана был
назначен Филипп Исаевич Голощекин Главным содержанием аграрной политики была
массовая коллективизация , искоренение мелких хозяйств, насильственная
заготовка продуктов , снижение агро-технического уровня. В конце 20-х годов в
Казахстане в принципе не было сельского хозяйства, тк в первую пятилетку
1928-1932 гг процент производства сельхоз продукции с 9 процентов упал до 3-х,
урожайность с 9,2 ц упала до 4,3 ц. Такое же состояние было и в животноводстве,
с 1928 по 1932 год поголовье КРС снизилось в 7 раз, а мелкого рогатого скота в
14 раз.
Нагима өлен
Қонақтардың сөзі
1 вед; Ашаршылық! Жақ сүйегі суалып,
шүңірейген көзі ұясына кіріп кеткен тірі аруақты көзіңізге елестетіп көріңіз.
Қандай аянышты да қайғылы жағдай. Ол жалғыз кісінің басында болса бір сәрі, ал
тұтас ұлт басына күштеп таңылған нәубет болса ше?!Шабындық және егістік
жерді қайта бөлу, тәркілеу, азық-түлік салығы, күштеп отырықшыландыру мен
ұжымдастыру барысындағы зорлық-зомбылықтардын көп азап шеккен ең алдымен қазақ
халқы болды. Бар дүниесінен, мал мүлкінен, құрал- саймандарынан, тіпті
жертөлесінен де айырылған қазақтар ашаршылыққа ұшырап, босқын күйге көшті.
Өлкелік партия комитетінің Торғай ауданындағы уәкілі 1932 ж бір адам басына
орта есеппен 56 килограмм ғана астық және бір ғана мал қалды, олар алты айдан
кейін таусылып, қантардың соңына қарай, қыстын қақаған сары аязында нағыз
қиямет- қайым орнайтының алдын ала ескертіп дабыл қақты.
2 вед: Голод! Только
представьте себе осунувшееся лицо с впалыми глазами, какая это ужасная картина!
Но если бы это был единичный случай!, но когда такая участь постигает народ
целой страны ?! От передела сенокосных и пахотных угодий , кампаний по
заготовке зерна и мяса, введения оседлости, насильственной коллективизации
больше всего пострадал казахский народ. Лишившийся скота, всего имущества, а
также своих жилищ, казахи оказались беженцами. Разразился голод. В 1932 году в
Тургайском районе на человека в среднем приходилось всего по 56
кг зерна и одна скотина, да и то только до января , а в феврале когда все
запасы были съедены, люди остались перед лицом голодной смерти. Вот что пишет
уполномоченный Джандосов:
«Когда я проходил по
улицам аулов, я видел трупы людей, которых десятки дней не хоронили. Никто не
оказывает помощь оставшимся в живых женщинам и детям. Как не удивительно, но
женщины оказались более терпеливыми к голоду и трудностям. Мужчины сразу же
теряют веру. Голодные все что ни попадает им в руки, съедают без остатка. Они
собирают кости и кипятят их по нескольку раз, чтобы чем-то утолить голод. Люди
съедают и наполовину обработанную кожу. Я встретил несколько людей которые
кормились собачьим мясом и не скрывали этого....»
Жанғожа Нургалиевич
1 вед: 1932 жылы шілдеде
«Известия» газетінің редакциясына жіберілген, жарияланбаған, соңына «Қосынбек
қазақ» деп қол қойылған хаттан үзінділер келтірейік: «Бізде неге
ашаршылық болып жатқандығын түсіндіріп беруді сұраймын? Адамдар бірін-бірі
сойып, адам етімен сауда жасауға көшті. Газеттерден шетелде аштық, кедейлік деп
оқисың, бірақ Ресей де шетелдегіден де гөрі аштық пен кедейліктен азап шегуде.
Қоныс аударушы қырғыздар,
қазақтар қоқыс төгетін шұңқырлардан қалдық теріп жүр. Өнеркәсіп жылдар бойына
өсіп келеді, бірақ адамдардың өлімі сағат санап өсуде. Шаруаларға жер өңдеу
барысында бостандық бермесеңдер, ашаршылық тоқ-тамайды…»
Сөз
кезегі ауыл аймақ әкіміне, лицей директорына
Вед 1: Қазақстанда орын алған
ашаршылық құрбандарының аруағына бас иіп, тағзым ету, сондай-ақ, тарихтың
осынау қасіретті бетін болашақ ұрпақ білу үшін оны ағартушылық және
ғылыми-зерттеушілік бағдарламаларға енгізу мен солар арқылы ашаршылық жайындағы
ақпаратты кең тарату бүгінгілердің басты парыздарының бірі болуы тиіс.
Вед2: Голодомору 80! Почему мы не
забываем эту страшную дату, это время которое коснулось практически каждого
жителя Казахстана и коренного населения и тех кто вернулся на родную землю? А
потому что только помня страшные вехи истории нашей страны мы будем стремиться
к тому, чтобы никогда не повторить их. И святая обязанность саршего поколения
не скрывать это, а рассказывать молодому поколению, чтобы помнили.
Нағима өлен
Вед 1. Құрметті қонақтар сіздерге
тілеріміз ең біріншіден деңсаулықтарын мықты болсын, өмір жастарын ұзақ,
аспандарын ашық болсын. Сау саламат болыныз!
Вед 2: Многоуважаемые наши гости мы
хотим Вам пожелать во-первых ,крепкого здоровья, долгих лет жизни, мирного неба!
Мы рады встрече с Вами! Будьте счастливы!
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.