"НЕГІЗДЕРДІҢ ЖІКТЕЛУІ, АЛЫНУЫ, ҚАСИЕТТЕРІ"

НЕГІЗДЕРДІҢ ЖІКТЕЛУІ, АЛЫНУЫ, ҚАСИЕТТЕРІ.  Оңтүстік Қазақстан облысы, Шардара ауданы, Қазақстан елді мекені, С.Кәттебеков атындағы жалпы орта мектебінің химия пәнінің мұғалімі Гафуров Талған Кабидоллаұлы.

Сабақтың  тақырыбы:  НЕГІЗДЕРДІҢ ЖІКТЕЛУІ, АЛЫНУЫ, ҚАСИЕТТЕРІ

Сабақтың мақсаты: 1.білімділігі. Жаңа сабақты меңгеру, білімдерін жетілдіру.

                                  2.дамытушылығы. Жаңа сабақпен өткен тақырыптарды ұштастыра отырып оқушылардың білімдерін одан әрі дамыту және білімге деген ынтасын арттыру.

                                  3. тәрбиелік мақсаты. Оқушыларды ұқыптылыққа, инабаттылыққа, тазалыққа, шыдамдылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:        Аралас.

Сабақтың әдісі:       Сұрақ-жауап, түсіндірмелі.

Сабақтың көрнектілігі: Интерактивті тақта, Менделеевтің периодтық жүйесі, қышқылдардың, негіздердің, тұздардың ерігіштік кестесі.

Сабақтың пән аралық байланысы: Экология, биология

Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі

                                 Үй тапсырмасын тексеру

                                 Жаңа сабақ

                                 Сабақты қорыту

                                  Үйге тапсыма беру.

   Үй тапсырмасын тексеруге арналған сәйкестік тест тапсырмалары.

    Төмендегі сұрақтарға сәйкес келетін жауаптарын табыңдар.

1. Оксидтер дегеніміз не?-    4.Сутек атомдарынан және қышқыл

                                                     қалдықтарынан тұратын күрделі заттар.

2. Негіздер дегеніміз не?-      1. Екі элементтен тұрып оның біреуі

                                                      міндетті түрде оттегі болып келетін күрделі заттар.

3. Тұздар дегеніміз не?-         2. Металл атомымен және бір немесе бірнеше гидроксотоптардан құралған күрделі заттар.

4. Қышқылдар дегеніміз не?-   3. Металл атомдарымен  және қышқыл қалдықтарынан құралған күрделі заттар

1.Оксидтердің химиялық формулалары?-          2.КОН,Са(ОН)₂,Cu(OH)₂,

2.Негіздердің химиялық формулалары?-            4. Н₂SO₄,HNO₃,H₂CO₃,

3.Тұздардың химиялық формулалары?-              1. Al₂O₃,ZnO,CaO,

4.Қышқылдардың химиялық формулалары?-     3. MgSO₄,Na₂So_4,Ca(NO)₃

1. Негіздік оксидтер сумен әрекеттесіп  не түзеді?-                        2.тұз түзеді.

2. Негіздік және қышқылдық оксидтер өзара әрекеттескенде   1. негіз (сілті)

    не түзеді?-

Негіздердің жіктелуі, алынуы, қасиеттері

Негіздер дегеніміз-молекулалары металл атомдарынан және бір немесе бірнеше гидроксо-тобынан тұратын күрделі заттар.

                                          Негіздер

         Суда еритін                                        Суда ерімейтін

LiOH,Ca(OH)₂,Ba(OH)₂,                            Cu(OH)₂,Fe(OH)₂, Fe(OH)_3,

                                                             Екідайлы

                       Zn(OH)₂,Al(OH)₂, Be(OH)₂,

                       Cr(OH)₃,Pb(OH)₂, Sr(OH)₂,

                       Fe(OH)₃

 Негіздердің құрылымы формуласы

                                                             -   O-H                       -    O-H

           Na-O-H, K-O-H,                 Ca                             Al  -    O-H

                                                             -    O-H                      -    O-H

Негіздердің алынуы

Суда еритін негіздерді алу.

1.Белсенді металдарды тікелей сумен әрекеттестіреді.

                   2Na+2H₂O=2NaOH+H₂

                    Ca+2H₂O=Ca(OH)₂+H₂

Кальции мен судың әрекеттесуіне тәжірбие жасап көрсету.

1.  Ca+2H₂O=Ca(OH)₂+H₂

2.  Ca(OH)₂ + фенолфталеин = малина түске боялады.

 Егер кальции гидроксиді малина түске боялса реакция жүріп жатыр дегені.

2. Белсенді металл оксидтері сумен қосылғанда түзіледі.

         Na₂O+H₂O=2NaOH

         CaO+H₂O=Ca(OH)₂

3.Суда ерімейтін және екідайлы гидроксидтерді алу үшін металлдардың ерімтал тұздарына

         CuCl₂, FeSO₄            AlCl₃   сілті қосады.

         CuCl₂ + 2NaOH = Cu (OH)₂  +  2NaCl

         FeSO₄ + 2NaOH = Fe(OH)₂  +  Na₂SO₄

         AlCl₃  + 3NaOH = Al(OH)₃   +3NaCl

 Негіздердің физикалық қасиеттері    

Негіздердің түстері әр түрлі болады және қатты күйде кездеседі. Суда еритін сілті ерітінділері қолға тигенде сабын тәрізді білінеді және терімен матаны күйдіреді, сондықтан да күйдіргіш сілтілер деп аталады.

     Сілтілер индикатор түсін өзгертеді. Қызыл лакмус көгереді, метилорнж сары түске өзгереді, ал түссіз фенолфталеин таңқурайдың түсін береді.

 1-ші тәжірбие

   1.NaOH + лакмус = көк

   2. NaOH + метилоранж = САРЫ

   3. NaOH + фенолфталеин = МАЛИНА

Негіздердің химиялық қасиеттері

1.     Сілтілер қышқылдық окситтермен әрекетесіп, тұз бен су түзеді.

      2NaOH+SiO₂=Na₂SiO₃+H₂O

                   натрии

                   силикаты

      2NaOH+СO₂=Na₂СO₃+H₂O

                    натрии

                    карбонаты

2.     Негіздермен қышқылдар арасында бейтараптану реакциясы жүреді.

      2NaOH+Н₂О=Na₂SO₄+2H₂O

       Fe(OH)₂+2HNO₃=Fe(NO₃)₂+2H₂O

3.     Сілті мен металл тұздары әрекеттесіп, жаңа тұз және ерімейтін негіз алынады.

3NaOH+FeCl₃=Fe(OH)₃+3NaCl

    Негіздердің химиялық қасиеттері төмендегі сызбанұсқада көрсетілген.

                                   Қышқылдық

                                        Оксид

Негіздер                          қышқыл                        тұз      +   су

(сілті)                        Қышқыл

                                         

                             Ерімтал тұз                                    ерімейтін негіз + жаңа тұз

Екідайлы гидроксидттер негіздік қасиет көрсетіп қышқылмен, сол сияқты қышқылдық қасиет көрсетіп негіздермен әрекеттеседі.

            Al₂(SO₄)₃+6NaOH = 2Al(OH)₃+3Na₂SO₄

Al(OH)₃- ақ тұнба түзеді, амфотерлі қасиет көрсетеді. Al₂O₃+H₂O=әрекеттеспейді.

Пайда болған Al(OH)₃ екі сынауыққа бөліп құямыз, 1-ші сынауыққа HCl,2-еріп кетеді.

1-ші сынауық..           Al(OH)₃+3HCl=AlCl₃+3H₂O

2-ші сынауық..          Al(OH)₃+3NaOH=Na₃AlO₃+3H₂O

                                                                  натрии

                                                                                                                    алюминаты

( тәжірбие көрсету )

                                        қышқыл

    

Екідайлы                                                                        тұз     +    су                                      Гидроксид

                                          сілті

                                          сілті

Сабақты қорытындылау

Оқушыларға өткен тақырыптар бойынша сұрақтар қойылады.

1.     NaOH + лакмус = ( қандай түс пайда болады ) КӨК

2.     NaOH +метилоранж = ( қандай түс береді)

3.     NaOH +фенолфталеин = ( қандай түс береді ) МАЛИНА

                         = Na₂SiO₃+H₂O
                 +      

                                                                            = Na₂SO₄+H₂O

    4.             +

                              2HNO    

                 +                                                                =Fe(OH)₃+3 NaCl

                             FeCl  

                                                                               + 3HCl=AlCl₃+3H₂O

                 Al(OH)

                                                                 + 3 NaOH=Na₃AlO₃+3H₂O

                                                                                                               Натрии

                                                                                                           алюминатты

Үйге тапсырма. Есептерді шығарып келу.