Таблицы - правила А3 по тувинскому языку

Бижикке γннерни γжγктер-биле демдеглээр.

Ажык γннер сес: а, ы, о, у, э, и, ө, γ.

Ажык γжγктер он ийи: а, ы, о, у, э, и, ө, γ, е, ё, ю, я.

Таблица №1

2 класс

Кыска болгаш узадыр адаар ажык γннер болгаш ужуктер.

а - аа о - оо у – уу ы – ыы

э – ээ и – ии ө – өө γ – γγ

Чан-чаан, сан-саан, он-оон, бер-бээр, өрγ-өөрγ, сγр-сγγр.

Таблица №2

2 класс

Өк-биле адаар ажык γннγг сөстерге кадыг демдек (ъ).

Аът, оът, каът, эът, чγък, дγъш, аъш-чем, чаъс деп өк-биле адаар ажык γннγг сөстерге кадыг демдекти (ъ) хереглеп бижиир.

Таблица №3

2 класс

Ыыткыр болгаш дγлей γннер.

Ажык эвес γннер ыыткыр болгаш дγлей болур.

Ыыткыр Дулей

γннер. γннер.

б, в, г, д, ж, к, п, с, т, ф,

з, й, л, м, н, х, ц, ч,ш,щ.

ң, р.

Таблица №4

2 класс

Тыва, тайга, туман, тын, тур болгаш олардан укталган сөстерниң эгезин т-биле бижиир.

Чижээ: туманныг, тайгаладыр, тындырар, турда, тургузар.

Таблица №5

2 класс

Кыскаладыр адаар э-ни сөстγң чγгле эгезинге бижиир.

Чижээ: эш, эртен, эртем, эмчи, эрге.

Сөстγң ортузунга болгаш сөөлγнге кыска дыңналырга, е кылдыр бижиир.

Чижээ: терге, терезин, теве, селеме, шеңне.

Таблица №6

2 класс

Слогтар.

Сөсте чеже ажык γн барыл, ынча слог бар.

Аа, оо, уу, ээ, ии, өө, γγ, ая, еэ, ёо, юу – чаңгыс слог болур.

Таблица №7

2 класс

Таблица №8. 2 класс

Чγγ?

Өшкγ, адыг, ыт, ховаган, бажың, ном, хол, хлеб, дус.

Кым?

Авам, эмчи, угбам, даайым,

дарган, оол, садчы.

Кым? чγγ? деп айтырыгга харыылаттынар сөстер.

Азырал амытаннарның хуу аттарынга

улуг γжγк.

Азырал амытаннарның хуу аттарын улуг γжγк-биле бижиир.

Чижээ: Эгерек, Оглаа-Шилги, Хертеш-Хγрең, Саарзык-Мыйыс.

Таблица №9

2 класс

Чурттар, хоорайлар, суурлар, кудумчулар, хемнер, аттрынга улуг γжγк.

Тыва Республика, Кызыл хоорай, Шуй суур, Бай-Тайга кожуун, Нордуп кудумчузу, Барлык хем, Азас хөл, Улуг-Хем, Кара-Хөл, Москва хоорай, Россия Федерациязы.

Таблица №10

2 класс

Төрел сөстер.

Ниити кезектиг сөстерни төрел сөстер дээр. Олар утка талазы-биле чоок болур.

Ажыл, ажылчын, ажылдыг, ажылдакчы. Балык, балыкчы, балыктыг, балыкчыгаш. Сад, садчыгаш, садтыг, садчы.

Таблица №11

2 класс

-ла,-ле,-на,-не,-даа деп артынчы сөстерни шын бижиири.

-ла,-ле,-на,-не,-даа деп артынчы сөстерни мурнунда турар сөстеринге дефистеп (-) бижиир.

Кижи-ле, мал-ла, барган-на, кидин-не, аът-даа, дыт-даа, хөл-ле, хем-не, ойнаар-даа, чаан-на, кγштγг-ле.

Таблица №12

2 класс

Кол сөс болгаш сөглекчи.

Кол сөс домакта кымның азы чγнγң дугайын чугаалап турарын көргγзер.

Сөглекчи кол сөстγн дугайында чγнγ чугаалап турарын көргγзер.

Таблица №13

2 класс

Кол сөс болгаш сөглекчи.

Кол сөс (кым? чγγ? кымнар?

чγлер?)

Сөглекчи (канчап тур?

канчанган? канчаар?

чγнγ кылып тур?)

Таблица №14

2 класс

Чогаадылга кожумактары

Дазылга немешкеш, чаа сөс тургузар кожумактарны чогаадылга кожумактары дээр.

Тараа+жы – тараажы

Чарла+л – чарлал

Бил+иг – билиг

Хөг+лγг – хөглγг

Чигир+зиг – чигирзиг

Чугай+ла – чугайла

Таблица №1

3класс

Өскертилге кожумактары

Сөстγң кол утказын өскертпес кожумактарны өскертилге кожумактары дээр.

Тараа+лар – тараалар

Чугайла+дым – чугайладым

Чарлал+га – чарлалга

Ном+че – номче

Кааста+дыңар – каастадыңар

Чечек+тер – чечектер

Таблица №2

3класс

Сөстγн иштинге дγлей γн чанынга дγлей, ыыткыр γн чанынга ыыткыр γн турар.

Ыяштар, чимистиг, изигде, чайгы, төлептиг, даштын, торга, даглар, хемде, ыржым,хөлзээр, берген, өөрγвγске, кайгамчык, шагдаа, шыпшың, утпас, малгаш, туттунган, какпа, тоннуг.

Таблица №3

3класс

Нарын сөстер

Ийи дазылдан тургустунган сөстерни нарын сөстер дээр. Нарын сөстерни дефистеп бижиир.

Кара-хаак, көк-кат, алдын-сарыг, ажыл-агый, арга-арыг, ада-ие, ажы-төл, янзы-бγрγ, аъш-чем, мал-маган, аң-мең.

Дустуг-Хем, Бай-Тал, Шагаан-Арыг, Кызыл-Туруг.

Таблица №4

3класс

Падежтер

1.Адаарының падежи – кым? чγγ?

2.Хамаарыштырарының падежи – кымның?

чγнγң?

3.Бээриниң падежи - кымга? чγге?

4.Онаарының падежи – кымны? чγнγ?

5.Турарының падежи – кымда? чγде?

6.Ỳнериниң падежи – кымдан? чγден?

7.Углаарының падежи – кымче? чγже?

Таблица №5

3класс