Разработки уроков по крымскотатарской литературе в начальных классах

Къырымтатар  тили.    Окъув  2  сыныф.

ОТК  «Мектеп - лицей» оджасы  Айдинова Ленияра Диляверовна

Мевзу: В. Бекирова. Койде  биринджи кунь.

Макъсат: талебелерни В.Бекированынъ тержимейиалы ве язгъан эсеринен таныштырмакъ; талебелернинъ айванлар акъкъында бильги даирелерини кенълештирмек; ифадели окъув усталыгъы устюнде чашышмакъ; табиаткъа ве буюклерге севги ашламакъ; талебелернинъ нутукъларыны арттырув; ана тилимизге ве эдебиятымызгъа севге ашламакъ; халкъ агъыз яратыджылыгъы эсерлеринде ишкирлик ве эмексеверлик мевзуларыны кенъ ишлетильгенини къайд этмек.

Донатмалар: эв  айванларнынъ  ве эв  къушларнынъ ресимлери , огъланчыкънынъ,  къартана, къартбабанынъ ресими .

Дерснинь кетишаты

I. Талебелернинъ рухий къабилиетлерини юксельтюв.

Мектеп  чанъы  чанъылдай

Сеси кескин янгъырай

Дерске вакъында  кирем

Кеч  къалмайып бир дирем.

II.                 Селям  алейкум балалар! Бугуньки дерсимизде  эв  айванларыны ве эв  къушлары  акъкъында  лаф  этеджекмиз.

 -  Сиз насыл  эв  айванларны  билесинъиз?  Эв  къушларыны?

Мозговая атака

III.    – Машалла! Энди  сизнинъ  дикъкъатынъызгъа  бойле  тюркючик  тевсие этем. 

Эв айванларны билем

     Оларгъа мен  сув  берем:

      къой , эчки, мышыкъ, копек,

      сыгъыр,  бузав, ат , эшек

   Эв  къушларны  севем

     Оларгъа мен  ем сепем

     Чипче, тавукъ ве  хораз

     Мысыр, папий  эм де хораз.

IV.     - Бу  айванлар ве къушлар бизлерге насыл файда  кетирелер?

- Адамлар оларны  не ичюн  бакъалар?

- Азбарынъызда  насыл  айванлар  ве къушлар  яшай?

V.      – Машалла !  Энди  тапмаджалы – булмача

Гедже- куньдюз кезерим,

 Ешиль отлар  пек севе

Балаларгъа сют бере

(Сыгыр)

                 Эр бир  шейни сезерим,

                 Сюрюге хырсыз  кирсе

                 Аягъындан тишлерим

                                          (Копек)

 Арабагъа екиле ,

Арпа , джылап  бегене

(Ат)

                 Дёртаякълы, туякълы,

                 Бою алчакъ,

                 Юнюнден  анам оре

                 Чорап ве къолчакъ.

                                          (Къой)

Бардыр эки бойнузы,

Сакъалчыгъы уп-узун.

Сюрю огюнде юре,

Таштан ташкъа секире

(Эчки)

                  Къанаты  бурма

                  Сеси зурна

                                     (Хораз)

э

къ

ч

к

о

п

е

к

х

й

и

о

а

т

с

ы

гъ

ы

р

а

з

VI.      Тезайтымлар устюнден  шилев.

Эчки бир тутум пичен тапты, къапты,

саиби пенджерден кулип  бакъты.

VII.    – Машалла!  Энди шакъалы  икяечикни динъленъиз.

- Къартбаба, бакъынъыз, мышыкъ акъсырды!

- Я не ичюн онъа « Чокъ яша» демединъ ?

- Я манъа ким  «Сагъ ол» дейджек?

VIII. – Энди балалар тахтада язылгъан шиирге дикъкъат  этинъиз. Бу  шиирден сёзлер  «тюшип» кеткен, келинъиз керекли сёзлерни тапайыкъ

Чипчелер

Чивиль-чивиль  чипчелер

Даа бир дирем …

Къанатлары сап -…

Инджечик …

Чивиль-чивиль …

Чивильдешип…

Эгер тары …

Аман чапып…

IХ.     – Машалла! Келинъиз сары  тюсте ренкли кягъытны алайыкъ.  Къарандашнен  чипчечикни  сызайыкъ. Макъассыз, пармакълар  ярдымынен бу  чипчечикни йыртайыкъ.

Х.         Деформация олгъан  метиннен чалышув. Тахдата язылгъан.

Бузавчыкъ

Бузавчыкъ  Зульфиеге  пек  алышты. Зульфие койде яшай эди. Эр кунь бузавчыкъ  чименде отлап юре, Зульфиени  корьгенине чапып келе. Онынъ Къашкъа адлы бузавчыгъы  бар эди.

Янъы мевзуны хабер этюв.

Бугуньки дерсте  В. Бекированынъ  «Койде биринджи кунь» икяесинен   таныш оладжакъмыз.

XI.        .Языджынынъ  аяты  ве фаалиети.

 XII         Лугъат иши

     кой – село , кучелек – щенок , къош – загон (для овец),

     арабакъапу - ворота, ахыр – сарай, кумес – курятник.

XIII.         Муреккеп сёзлерни  окъумагъа  огреюв.

а – ра –ба – къа – пу

та – къыл – дат – ты – лар

бо – са – гъа – дан

ку – люм- си - ре  - ди

тюш – кен – де

къы – чыр –гъан – мы

къа  - ры –да – ды

мы – рыл – да – ды

се –ки – рик – ле – ди

э-  ми- зик – нен

я – къын -  лаш – са

XIV.          Лексик  иши

арабакъапу – ворота

къош – загон   Койлар яшагъан ер

кумес – курятник  Тавукълар яшагъан ер

XV.           Раатлыкъ  дакъкъасы

Вакъ! Вакъ! Вакъ! – эте,

Папийлер чёльге кете.

Папийчик  анасынен

Пешинден чапып ете.

XVI.          «Фиданчыкъ» китабынен чалышув.

 53 саифе.

А) 1 къысым  «Фысылдамакъ» шекилинде окъув.

 Субет

- Ким койге мусафирмликке кельди?

- Энверчикни бабасынен Ким  къаршылады?

- Оларны Ким  беклей  эди?

- Кучелек насыл этип  къаршылады?

- Энверчик къач яшында эди?

Биринджи къысымгъа  серлева къоюнъыз.

Б) 2 къысым «Выжжылдап» окъув.

XVII.     Субет

- Энверчик уянгъанда насыл сеслерни эшитти?

- Олар насыл айванлар эди?

- Пенджереге бакъкъанда  нени  корьди?

- Насыл айван огъланчыкънынъ  аягъына сыйпакъланды?

- Мышыкъ акъкъында не айта билесиз?

XVII.      Зейин уджумы.

- Энверчик насыл этип къартларнен селямлашты?

-  Къартбабасы  Энверчикни не ерге чагъырды?

-  II къысымгъа  серлева   къоюнъыз

3 къысым  - «Зынджырчыкъ» шекилинде  окъув.

   Суаллер

- Азбарда Энверчикнинъ янына  насыл айван чапып кельди?

- Къошта насыл айванлар яшай эди?

- Къозу ве  улакъ акъкъында къартбаба не  анълатты?

- Къозучыкъ насыл эди? Я улакъ?

- III къысымгъа серлева  къоюнъыз.

4 къысым – яхшы окъумагъа бильген  талабе окъуй.

- Ахырда насыл айван яшай эди? Куместе?

- Не ичюн чипчелерни айры туталар?

- Энъ сонъунда  Энверчик кимни ашатты?

- IU къысымгъа серлева къоюнъыз.

XVIII.     Меракълы малюмат.

Энъ яхшы беяз тавукъ йылда 150-180 йымырта къозлай;

Чекиси 2 кило, пуфы 3 кило;

Къаз йылда 20-25 йымырта къозлай, чекиси 6-8 кило;

Папий – 150 йымырта , чекиси 3 кило;

Кокюш – 50-60 йымырта, чекиси 17-19 кило;

Эчки – 500-700 литра сют бере (1 йылда), чекиси 40-45 кило.

XIX.        Аталар  сёзлери окъув ве маналарыны анълатув.

Иши ёкънынъ – ашы ёкъ

Башлагъан ишинъни ташлама

XX.        Умумийлештирюв

а) «Кау-кау!» - деп насыл айван къычыра?

    «Ко-ка-ре-ку!», «Му-у-у!», «Ба-а-а!»,

    «Ма-а-а!», «Ме-ке-ке!», «Мо-о-о!»,

    «Къо-къо-къо!».

б)  Дерсликте  олгъан суаллерге  джевап  берюв.

 Пекитюв

- Дерсимизни бегендинъиз?

- Энверчик акъкъында не айта  билесиз?

- Бу икяе неге огрете?

- Энъ меракълы вазифе?

XXI.         Эв вазифеси

Эв айванларны я да эв къушларнынъ ресимини сызынъыз. Икяени ифадели окъумагъа

азырланынъыз.

Къырымтатар тили. Окъув  2 сыныф

ОТК  «Мектеп - лицей» оджасы  Айдинова Ленияра Диляверовна

Мевзу:  «Копек насыл дост къыдыргъан» масалнен таныш олув.

Макъсат: талебелерни айванлар акъкъында бильгилерини арттырмакъ; ифадели окъув усталыгъы устюнде чашышмакъ; табиаткъа ве буюклерге севги ашламакъ; талебелернинъ нутукъларыны арттырув; ана тилимизге ве эдебиятымызгъа севге ашламакъ; халкъ агъыз яратыджылыгъы эсерлеринде достлукъ ве муаббетлик мевзуларыны кенъ ишлетильгенини къайд этмек.

Донатмалар: айванларнынъ ресимлери, «Фиданчыкъ» окъув дерслиги, карточкалар, меракълы вазифелер.

Дерснинъ кетишаты.

I.          – Селям алейкум , талебелер !

 Мектепке истеп барам,

Оджамны севип-саям,

  Дерслерге гъайрет этип,

  Бильгимни эп арттырам

- Машалла! Энди тахтамызда олгъан такъвимге  бакъынъыз  керекли адамчыкъ тюбюне озюнъизни адынызнъы язынъыз.

II.        Тапмаджа

      Гедже – кундюз кезерим,

      Эр бир шейни сезерим ,

      Сюрюге хырсыз тюшсе,

      Аягъындан тишлерим. (Копек).

III.    - Догъру! Сизнинъ дикъкъатынъызгъа  Асан Чергеевнинъ шиирини тевсие этем. (Тахдата язылгъан).

Копек

Къаралтыда  юрем мен,

Хырсыз кельсе  корем мен,

Тёгерекни долашып,

Бутюн гедже урем мен.

Меним копегим

Копечигим къап-къара

Къуш къондырмай азбаргъа,

Мышыкъларнен  талашыр,

Азбар ичин долашыр.

Чабла , чарыкъ къалдырмай,

Алып къачар дуйдурмай,

Эгер онъа дарылсам,

Къабаатыны анълай.

                                Мен багъчадан кельгенде,

                                Мени къаршылап алыр.

                                Хош кельдинъиз дегендай,

                                Аячыгъын  котерир.

Нури Къуртмуллаев.

IV.      Фонетик  мешгъулиет

Ре-ре-ре  - бизим  Ислям  талебе.

Ра-ра-ра – Зера эр кунь мектепке бара

Ру-ру-ру – алмадан яптыкъ къуру

Ры-ры-ры – чипчелер севе тары.

V.         Аудирлев

Акъбаш

Муратнынъ къара копечиги бар. Копечикнинъ башы беяз олгъан ичюн  Мурат онынъ адыны Акъбаш къойды. Мурат башта онъа не ашатмагъа  бильмеди .  Бибер берди, Акъбаш башыны чевирип ашамады. Армут кетирди, армутны да ашамады. Мурат анасындан отьмек сорап алды  ве Акъбашкъа берди. Акъбаш отьмекни ашады.

1.Муратнынъ насыл копечиги бар эди ?

а) къара   б) беяз      в) Сары

2.Копечикнинъ лагъабы

а)Мухтар  б)Акъбаш  в) Чомез

3.Копек нени ашады?

а)армут   б)бибер    в)отьмек

- Машалла!

VI.     Янъы мевзуны анълатув.

- Бугуньки дерсимизде насыл айван акъкъында масал окъуйджакъмыз?

- Эбет копек акъкъында. - Я копек насыл айван?

- О инсангъа файда кетире?

«Зейин уджумы»

VII.     Окъувгъа  азырлыкъ корюв. Муреккеп сёзлерни догъру окъумагъа огренейик.

Янъ-гъыз-лыкъ-тан

къоркъ-ма-гъан

раст-ке-ти-ре

бе-ра-бер

юкъ-ла-иа-гъа

къал-ты-ра-ма-гъа

ке-лиш-мей

чы-тыр-ман

                                  ян-ла-рын-дан

                                  а-фыр-гъа-нынъ-ны

                                  къор-къакъ

 VIII.     Лугъат иши

чытырман – дремучий

расткетире – встречает

келишмей  - не подходит

IX.        Лексик иши

Джаны сыкъыла

X.          Раатлыкъ  дакъкъасы

Топ, топ, топ эте

          Топчыкъ кезмеге кете.

    Айлана , юварлана

  Таирени чагъыра.

XI.          Дерсликнен чалышув

- Энди эр кес  дерсликлеринъизни  ачынъыз, 61 саифе.

- Келинъиз 4 группагъа болюнейик. Эр бир группа  озь вазифесини  беджереджек

I.  группа « Бир заманда бар экен …» сезлеринден «… берабер яшайыкъ»

II. группа «- Айды,-деп, разы ола …» - «экимизни де келип ашар, - дей  копек».

III. группа «Бойле дост манъа …» - «… къашкъыр разы ола».

IV. группа  «Гедже юкъламагъа яталар» - «…парча –кесек этер».

- Невбет иле беш дакъкъа ичинде эр бир группа берильген  къысымыны  окъуй  ве икяе этмеге азырлана.

Субет

-  Дагъ ичинде насыл айван яшай экен?

-  Не ичюн о ёлгъа  чыкъа?

-  Нени расткетире?

-  Не ичюн тавшан абдырап уяна?

-  Нени къыдырмагъа кете?

-  Не ичюн къашкъырнен дост оламайлар?

II. къысым  «Зынджырчыкъ» шекилинде окъула.

Субет

- Къашкъырдан сонъ  насыл айваннен достлашмагъа  истей?

- Не ичюн аюв копекни сёге?

- Аювдан къачып кимге бара?

Дерсликте олгъан  суаллерге джевап берюв.

XII.      Аталар сёзлери

а) ДОСТСЫЗАДАМКЪАНАТСЫЗКЪУШ

б)

- Маналарыны анълатынъыз

XIII.     Копекнинъ достлары

- Берильген  схемаларгъа бакъып келишкен союны айтынъыз

1.Копекðтавшанðкъашкъырðаювðадам

2.Копекðсычанðкъашкъырðадамðаюв.

3.Копекðтавшанðкъашкъырðбакъаðадам

XIV.      Пекитюв

- Насыл масалны окъудыкъ?

- Дерсимизнинъ насыл къысмыны бегендиниз?

XV.        Эв вазифеси

- Энъ якъын достунъыз акъкъында икяе тизинъиз ве масалны ифадели окъумагъа азырланынъыз.

Къырымтатар тили. Окъув 2 сыныф.

ОТК  «Мектеп - лицей» оджасы  Айдинова Ленияра Диляверовна

Мевзу: Аферин, ярдымджылар! Р. Фазыл, Л. Софу.

Макъсат: талебелерни Р. Фазылнынъ тержимейиалы ве язгъан эсеринен таныштырмакъ; ифадели окъув усталыгъы устюнде чашышмакъ; табиаткъа ве буюклерге севги ашламакъ; талебелернинъ нутукъларыны арттырув; ана тилимизге ве эдебиятымызгъа севге ашламакъ; халкъ агъыз яратыджылыгъы эсерлеринде ишкирлик ве эмексеверлик мевзуларыны кенъ ишлетильгенини къайд этмек.

Донатмалар: харита, Р.Фазылнынъ ве Л.Софунынъ ресими, Алупка  шеэрининъ сурети, масалгъа келишкен ресимлер, дерслик.

Дерснинъ кетишаты.

I.       Тешкилий къысым

-Селям алейкум, балалар! Дерсимизни башлайыкъ. «Адымчыкълар» оюны.

- Шимди сизлер озюнъиз акъкъында тек мусбет шейлер айтып тахдагъаджы адымлайсыз.

- Машалла!

II.        Шиирнен ишлев

- Келинъиз, тахдата язылгъан шиирни окъуйыкъ.

Кучюк чобан

Бош вакъыт тапса Гъани

Аман фермагъа чапа

Къозулар онынъ джаны,

Лагъабы – Кучюк чобан

Оларнынъ араныны

Темизлеп, тёшей тобан

Яш тильсиз достларыны

Айбетлей кучюк чобан.

Эшреф  Ибраим

-Ким ифадели окъумагъа истей?                                               

- Гъани акъкъында не айтмагъа мумкюн?

- Сизинъ азбарынъызда насыл айванлар яшай? 

III.       Аудирлев

Сачмагъан – алмаз

Койнинъ юкъары маалесинден беш-алты бала денъизге кеткенде, бир топ къалем кесип алгъан ве дагъ тарафкъа кеткен Осман къартбабаны корелер. Балалардан энъ аттик сою Исмаил:

- Селям алейкум! Огъурлар олсун, Осман къартбаба! Къайда кетесинъиз? – деп сорай.

- Алейкум селям,   балаларым! Барып дагъдан одун кетирейим дейим,- Дей къартбаба.

- Я дагъгъа кеткенде бу къалемлер не керек?

- Бу огълум, мейва  тереклерден алынгъан къалемлер. Устюнде олгъан бурьлерни кийик тереклерге ашларым, мейвасы олур,- Дей къартбаба.

- Я сиз къартсыз да, мейвасыны не вакъыт корерсинъиз? – деп сорай балалар.

- Мен корьмесем ,сиз корерсинъиз, эвлятларым. Мени анъарсыз. Сачмагъан – алмаз! – деп къартбаба  ве ёлуны девам эте.

Балалар  къартбабанен кетмек къарарына келелер. Дагъда къартбабагъа тереклерни ашламагъа ярдым этелер.

Къайткъанда исе эписи бирер юк одун кетирелер.

Суаллер

1. Къартбабанынъ ады не?

Алим къартбаба,  Осман къартбаба

2. О дагъгъа не джыймагъа кете?

Одун, фындыкъ

3. Къалемлерни не ичюн ала?

Кийик тереклерни ашламагъа, якъмагъа.

4. Насыл аталар  сёзюнен балаларгъа джевап бере?

Ишлеген – тишлер, сачмагъан – алмаз.

IV.        Аталар сезлери

а) 

б) КЪЫШНЫЯЗДАНТЮШЮН

U. – Машалла! 

Фонетик мешгъулиет

Ре- ре-ре – бизим Ислям талебе.

Ра-ра-ра -  Зера эр кунь мектепке бара.

Ру-ру-ру – Алмадан яптыкъ къуру.

Ры-ры-ры – Чипчелер севе тары.

UI.Оюн  «Сёзлерни бирден таны»

 кунь       вазифе        шаматалы    ярдымджылар

 дост       топламакъ   карпасина   алгъыш

 саба       хусусан       чувал           аркъа

 дагъ       балалар       ярдым          озгъармакъ

 асыл      акъранлар   къуру           севинчнен

 огълан   ёл                                      тарттырып

UI.  Пирамиданы окъув

UIII. –  Машалла! Энди бираз раатланайыкъ

Раатлыкъ дакъкъасы

Къашкъыр

Къашкъыр пек ач, козю йылтырый,

Оны корьген дыр-дыр къалтырай.

Сакът олмагъан пешман эте,

Къашкъыр оны ашап кете.                               

IX.  Муреккеп сёзлерни окъув.

ба-ла-лар-гъа        къа-ди-мий

ше-эр-лер-де         кар-па-си-на-ла-ры

ма-ал-ле-де            чу-ва-лла-ры-ны

топ-лан-гъан-лар   зай-ыф-лар-нынъ

ке-ли-шик-ли         яр-дым-лаш-ты

Янъы мевзуны илян этюв

- Балалар ! Харитагъа дикъкъат этинъиз. Алупка шеэрини тапынъыз.

- Бугуньки икяемиз Алупка шеэринде олып кечкен вакъианы тасвирлей. Икяени   Р. Фазыл ве  Л.Софу яздылар.

X.   Р.Фазылнынъ  аяты ве фаалиети

Риза Фазыл 1929 сенеси майне 30-да Къарасувбазар районынынъ  Барын  коюнде догъды.   1944 сенеси ватандан Кострома виляетининъ Макарьев районына халкъымызнен  сюргюн этильди анда мектепте окъуды.  1955 с. Кострома  тиджарет техникумыны , 1959 сени  Самарканд  тиджарет  институтыны  битирди.

Шаирнинъ «Арамтамакъ», «Отьмек », «Койдешим», «Акъай олсанъ , чыкъ къаршыма!» киби «Къайда бирлик – анда тирлик» адлы аталар сёзлери  джыйынтыгъы, тертип этип  чыкъарды.    Риза Фазыл Къырымгъа  къайткъан сонъ,  халкъымыз  арасында  динимизни  гъайрип  косьтермекте  «Буюрынъыз  дуагъа»,  «Иляийлер»  китапларыны  шиир эттирди.

Риза Фазыл 1975 с.  языджылар  бирлигининъ азасыдыр.

XI.   Дерсликнен чалышув

- Эр кес 80-нджи  саифени ача

I къысымны  -  оджа окъуй;

Субет

- Амет сабадан не ере кетмеге азырланды?

- Не ичюн?

- Кимлерни топламагъа башлады?

-Олар кимнинъ эви янында топланмагъа келиштилер?

- I къысымгъа серлева къоюнъыз

II. къысым  - «Зынджырчыкъ» шеклинде окъув.

Субет

- Не ичюн дагънынъ Ады Чатал-Къая?

-Дагънынъ насыл Ерине келип чыкътылар?

-Балалар якъарлыкъ ичюн нени джыймагъа башладылар?

-Ким эр кестен тез чувалыны толдурды?

-Кимге ярдым этмеге башладылар?

-Серлева къоюнъыз

III. къысым – 4 группа болюшип окъуйлар. Икяе  этмеге башлагъанда  эр бир  группа парчасыны  сыра боюнджа икяе эте.

- Машалла! Серлева къоюнъыз.

XII. Лексик  иши

«Ат башы» киби олды – бир де бир япылгъан  яхшы ишке къуванып, гъурурланмакъ, къуванмакъ.

XIII. Келинъиз, энди Аметке  къыймет  кесейик.

«Зейин уджумы»

XIU.Схема боюнджа чалышув

- Келинъиз  берабер Аметнинъ  достларыны схемасыны тизейик.

Аметà  Бекир  Абла à Сеит Джемиль  Къалайджыà  Амет Аблаà  Эдем Джапаровà  Решит  Селимовà  Сейдаметà  Абдураман.

XU.- Машалла! Бугуньки  дерсимизде эр кес яхшы чалышты.

      - Икяени  бегендинъизми?

      - Икяенинъ баш къарамы ким?

      - Дерснинъ энъ  меракълы къысымы насыл?

XUI. Эв вазифеси

Икяени   окъумакъ, дерсликте олгъан суаллерге джевап бермек.

-   КЪЫРЫМТАТАР ТИЛИ. ОКЪУВ.     2-СЫНЫФ

МЕВЗУ: Мераметли къарынджа.Масал.

МАКЪСАТ: талебелернинъ айванлар ве боджеклер акъкъында бильги даирелерини кенълештирмек; ифадели окъув усталыгъы устюнде чашышмакъ; табиаткъа ве буюклерге севги ашламакъ; талебелернинъ нутукъларыны арттырув; ана тилимизге ве эдебиятымызгъа севге ашламакъ; халкъ агъыз яратыджылыгъы эсерлеринде мераметлик ве достлукъ мевзуларыны кенъ ишлетильгенини къайд этмек.

ДЕРСНИНЪ КЕТИШАТЫ

I.Тешкилий къысым.

-Селям алейкум ,балалар!

                                                     Биз бойле бир балалармыз,

                                                     Эм ойнар ве эм йырлармыз,

                                                     Шенъликсиз бир кунь кечмез,

                                                     Оюн-кулькю ич битмез.

II.Иджадий иш

-Энди тахтада язылгъан шиирни окъунъыз ве серлева къоюнъыз.

                                                     Юрем мен безмей-талмай,

                                                     Аякъ менде пек къыскъа,

                                                     Чокъ чекишме тапалмай.

                                                     Меним адым ………(къарынджа)

«Микрофон» оюны шекилинде сорав.

3.-Машалла!Мен сизлерге сёзлер окъуйджам ,сизлер исе дикъкъатнен динълеп оларны группаларгъа больмек керексиз.

Ат,.кобелек,папий,къашкъыр, балкъурт,къарынджа,бульбуль,тильки,къаргъа,аюв,чибин,къонъуз,кокюш.

 1 группа – айванлар.

 2 группа-  къушлар.

 3 группа- боджеклер.

-Машалла!

III. Фонетик мешгъулиет.

                                             АР-АР-АР----сепетте алмалар бар.

                                             АН-АН-АН----ахырда юре сычан.

                                             АШ-АШ-АШ----анам пишире татар аш.

                                             АЗ-АЗ-АЗ------энди окъуйыкъ бираз.

IV.Янъы мевзуны анълатув.

-Бугунь биз сизлернен меракълы масалнен таныш оладжамыз .Бу масал къарынджа акъкъында .

-Сиз къарынджа акъкъында не билесиз ?

-О насыл файда кетире ?

-Олар насыл этип яшайлар?

КЪАРЫНДЖАЛАР

Къарынджалар башкъа къуртлар киби айры яшамайып, бинъ яхут эки бинъ данеси бир ерде топланып, тобан ве агъач парчаларындан юва япып башлайлар.

Олар бутюн яз бою турмадан озьлерине къышлыкъ богъдай данечиклери ,отьмек парчалары топлайлар.

Оларнынъ бир буюклери олур . Буюклери юваларында иш такъсими  япар. Меселя: къуветли сойларыны тыштан богъдай данечиклери ,отьмек парчачыкълары ташымакъ ичюн айыра .Бу айырылгъан къарынджалар исе ,кетирген шейлерн буюклернинъ  янында

ташлайлар , ве озьлери даа ем   къдырмагъа кетелер .

Буларнынъ ювалары четинде озьлерининъ япкъан ёллары ола .Эгер бу ёлга янъылып башкъа бир къуртчыкъ тюшеджек  олса,къарынджалар бири-бирине хабер этип,буюк мазаллы сойлары барып топтан къуртчыкъкъа уджум этелер.

Оны юваларына кирсетелер, къышлыкъ  анбарларына къоялар.Къарынджалар пек уфакъ олсалар да,ич бир шейден къоркъмайлар.Оларнынъ юваларына йылан кельсе, оны талап, юваларындан къувалар. Буларнынъ кенди араларында махкемелери ола.Эгер бир данеси берильген  ишни япмакъ истемесе , оны махкеме къаршысында джезалайлар.

Къарынджаларнынъ юваларында «сыгъырлары»да бар бу- шыра къурту                              Чюнки оларнынъ  татлы шербети бар.Къарынджалар исе шербетни пек севелер.Юваларында мантарларыны осьтюрелер.Япракълар устюне фиделерини сачалар ве бакъалар.Къарынджалар бири биринен къокъунен лаф этелер.Бир шей тапсалар ёлларына

къокъу сачалар,шу арада башкъалары да ярдымгъа етип келелер.

  V.Раатлыкъ дакъкъасы.

                                               Назлы нагъыш нагъышлай,

                                               Эм нагъышлай,эм йырлай.

                                               Гузель,гузель явлукълар,

                                               Анасына багъышлай.

VI. Масалда расткельген муреккеп сёзлерни окъумагъа азырланув.

    Ке-те-ят-къан                то-гъай-лыкъ-къа           тыл-сым-лы

    Къа-рын-джа                 токъ-макъ-лап                ю-къа-ры-да-ки

    Агъ-ла-гъа-ны-ны         я-къын-лаш-къан           къа-рыл-гъач-ны

    Би-ле-джек                    че-ви-ри-лип                  а-гъы-зы-нен

    Ме-ра-мет-ли                де-ре-нинъ                      му-са-фир-лик-ке

VII.Лексик иш.

   Мераметли-

   Токъмакълап-

VIII.Лугъат иши.(сёзлерни оджа масалдан язып ала ве терджиме эте.)

IX.Дерсликнен ишлев.

   -Дерсликнинъ 66-нджи саифени ачынъыз.

   -Бу масал дёрт къысымдан ибарет.

   1 къысымны -----«Зынджырчыкъ» шекилинде окъуймыз;

   2 къысымны-----«Бир сёз оджа, бир сёз талебе»;

   3 къысымны-----«Сессиз»;

   4 къысымны-----«Выжжылдап».

X. Аудирлев.

 -Къарынджа орман ичинде ненинъ сесини эшите ?

  Къойнынъ, эчкининъ,сыгъырнынъ.

 -О не кетирмеге ашыкъа?

  Тылсымлы япракъ,тылсымлы сув, тылсымлы от.

 -Балабан терекнинъ далында насыл къуш отура эди?

   Бульбуль, саускъан,къара къаргъа.

  -Отны узьмеге насыл къуш ярдым эте?

    Сыгъырчыкъ,торгъай,къарылгъач.

  -Тылсымлы отны насыл айвангъа ашаталар?

 Къозугъа,улачыкъкъа,бузавчыкъкъа.

XI.Келинъиз, энди къарынджагъа къыймет кесейик.

      «Зейин уджумы»

XII. Тезайтымны окъув.

Къара къарынджа къаранлыкъ,къоркъунчлы къобадан

Къачкъан къараджа къаршысында къопайды.

XIII.Аталар сёзлери.

 Яхшынынъ озю ольсе де,иши ольмез.

Эйилик япсанъ,сонъунадже яп.

Догъру олсанъ,кет-кете гуль олурсынъ.

Хырсыз олсанъ,кет-кете куль олурсынъ.

-Маналарыны анълатынъыз.Бу аталар сёзлери масалымызгъа келишеми?

-Не ичюн?

XIV.Пекитюв.

-Бугунь насыл масалнен таныш олдыкъ?

-Баш къараманы не?

-Бугуньки дерсте насыл меракълы ве янъы малюматлар бильдинъыз?

-Энъ меракълы вазифе?

XV.Эв вазифеси.

Масалны икяе этюв.

КЪЫРЫМТАТАР  ТИЛИ.  ОКЪУВ

МЕВЗУ: Балкъурт иле кобелек. А.Герайбай.

МАКЪСАТ: талебелерни А.Герайбайнынъ тержимейиалы ве язгъан эсеринен таныштырмакъ; талебелернинъ боджеклер акъкъында бильги даирелерини кенълештирмек; ифадели окъув усталыгъы устюнде чашышмакъ; табиаткъа ве буюклерге севги ашламакъ; талебелернинъ нутукъларыны арттырув; ана тилимизге ве эдебиятымызгъа севге ашламакъ; халкъ агъыз яратыджылыгъы эсерлеринде ишкирлик ве эмексеверлик мевзуларыны кенъ ишлетильгенини къайд этмек.

 ДОНАТМАЛАР: аппликациалар:кунеш,балкъурт,чечеклер,кобелек,карточкалар.

                                                ДЕРСНИНЪ КЕТИШАТЫ

I. Талебелернинъ дерске эмоциональ къабилиетлерини осьтирюв

II. Озюнъиз акъкъында кияткъа тек яхшы сёзлер язмакъ керексиз.

Языларны окъуйлар.

III.-Бизим даиремиз неге ошай?(кунешке,тепсиге,топкъа…)

   -Кунеш кимни ве нении къыздыра?

   «Зейин уджумы»

IV.-Машалла!Тапмаджалар.

                             ЭКИ ЯПРАКЪ БИР ТЕНДЕ
                             ЧЕШИТ ТЮРЛЮ РЕНКЛЕРДЕН.

                             УЧА ЧАИР ЧИМЕНДЕ

                             БОЛДУРМАЙЫП БИР ДИРЕМ.  (Кобелек.)

  -Машалла!Берильген ренкли кягъыттан «Оригами» шекилинде кобелечикни япайыкъ.

V. –Япылгъан кобелечиклеринъиз акъкъында насыл незакетли сёзлер айта билесиз?

   (Гузель,назик,ренкли,сары,бенекли,дюльбер…)

    -Бу кобелечикни бахшыш оларакъ кимге берер эдинъиз?

VI. Шиир.

                            БАГЪЧАДА КОРЬДИМ КОБЕЛЕК

                            КЪАНАТЫ БЕНЕК-БЕНЕК

                            ДЮЛЬБЕРДЕН-ДЮЛЬБЕР ОЗЮ

                            БАР АЯГЪЫ ЭМ КОЗЮ

                            КЪУРТ, КЪЫРМЫСКЪА  ЭМ КОБЕЛЕК

                            ТАБИАТКЪА ПЕК КЕРЕК

                             БАЛАЛАР, ОНЫ ТУТМАНЪЫЗ

                             КЪАНАТЛАРЫНЫ КЪЫРМАНЪЫЗ!

VII. –Машалла !Энди исе кобелек акъкъында насыл малюмат азырладынъыз?

   Бир де бир талебе озь икяесини хабер  эте.

VIII. –Келинъиз даа тапмаджаны джевабы айтайыкъ.

                            ЗУВУЛ,ЗУВУЛ,ЗУВУЛ,КЪУШЛАР.

                            КОЙДЕН УЗАКЪ ТАВДА КЪЫШЛАР,

                            ОЗЮ ИЧЮН АЗЫРЛАР.

                            ИНСАНЛАРГЪА БАГЪЫШЛАР.   (Балкъурт)

IX.-Машалла!»Фонетик мешгъулиет»

   -Балкъурт насыл выжылдай?

    ВЖЖЖ-ВЖЖЖ-ВЖЖЖ!

X. Раатлыкъ дакъкъасы.

    -Кобелек насыл уча?

    -Балкъурт насыл уча?

XI.-Энди ерлеринъизге отурынъыз.

   БАЛ-БАЛ-БАЛ    САГЪЛЫКЪКЪА О МУТАФАЛ.

  БА-БА-БА  АЗБАРДА  ЭКИ  ОБА.

XII. Янъы мевзуны хабер этюв.

     -Балалар бугуньки дерсимизде насыл боджеклер акъкъында масал окъуйджакъмыз?

     -Догъру,»БАЛКЪУРТ ИЛЕ КОБЕЛЕК» масалынен таныш оладжамыз.

XIII. Аудирлев. Масалны оджа окъъуй,талебелер дикъкъатнен динълей.

XIV. «Пармакълы театр»         талебелер  оджанен берабер масалны саналаштыралар.

XV.-Бу масалны бегендинъыз?

     -Бу масал не акъкъында?

     -Масалны баш къараманлары не?

     -Балкъуртны тыш къыяфетини тапып окъунъыз.

     -Кобелекнинъ яшайышы акъкъында масалдан тапып окъунъыз.

     -Бу масал аджыныкълы я да шенъ?

     -Кобелек бизге насыл файда кетире?

     -Я балкъурт?

XVI.-Ишимизни девам этмек ичюн, келинъиз эки группагъа болюнейик.

     -Биринджи группа кобелекнинъ менфий тарафларыны айта ве яза.

     -Экинджи группа кобелекнинъ мусбет тарафларыны айта ве яза.

     КОБЕЛЕК: ДЮЛЬБЕР,НАЗИК,РЕНКЛИ,ШЕНЪ,ГУЗЕЛЬ,ФОЙДАЛЫ.

                         ТЕНБЕЛЬ,МЕЙВАЛАРНЫ АШАЙ,СЕБЗЕЛЕРНИ КЪУРТЛАТА.

     (Шу шекильде «Балкъурт» сёзюнен ишлев)

XVII. –Машалла!

XVII. Аталар сёзлери.

     ИШЛЕГЕН –ТИШЛЕР.

     ТЕНБЕЛЬНИНЪ ИШИ БИТМЕЗ ,

     ЯЗ КЕЛЬСЕ, ДЕ  КЪЫШЫ БИТМЕЗ.

     ИШИ ЁКЪНЫНЪ-АШЫ ЁКЪ.

     ИШТЕН КЪОРКЪМА , ИШ СЕНДЕН КЪОРКЪСЫН.

     (Кягъытта язылы аталар сёзлерни бир  азып макъаснен кесиле ,сёзлерини къарама къаршы этип талебелерге теклиф етиле.)

XIX. –Энди аталар сёзлерини окъунъыз.-Машалла.

      _Бу аталар сёзлерини «Балкъурт иле кобелек» масалына келишеми?

      _Не ичюн?

XX. Оюн «Кобелек ве балкъурт» сезлерининъ эр бир арифинен янъы сёзлер тизмек керексиз.

      К-копек,О-орман,Б-боджек,Е-елек,Л-лейлек,Б-баба,Л-ляле,КЪ-къопкъа,У-утю,Р-рале,Т-тепси.

XXI –Машалла! Дерсте ер кес яхшы чалышты .

       Биз  насыл масалнен таныш олдыкъ?

       Масалны бегендинъизми?

       Боджеклерни ольдюрмеге мумкюнми?

       Олар насыл файда кетирелер?

XXII. Дерсимизни бегенген олсанъыз, берильген кягъытларгъа шенъ кунешчикни сызынъыз.

XXIII. Эв вазифеси. Кобелек ве балкъуртнынъ ресимини сызынъыз.

МЕН    ВЕ   УКРАИНА. АНА  ТИЛИ

Мевзу.  Кийик айванлар. Йымшакълыкъ ишарети.                              

Макъсат: кийик айванларынынъ яшайышы акъкъында талебелернинъ бильгилерини арттырмакъ; къырмтататар сезлеринде йымшакълыкъ ишаретининъ ери ве вазифеси; талебелерде кичик достларымызгъа мераметлик дуйгъусыны ашламакъ; йымшакълыкъ ишарети чокълукъ аффиксинен багълы имля къаиделерини анълатмакъ.

Донатмалар: лугъат,карточкалар(айванларны адларынен),микрофон,аталар сёзлери ,шаблонлар, айванларнынъ ресимлери,сепет, ренкли къалем

                                 ДЕРСНИНЪ     ПЛАНЫ

1 Тешкилий къысым.

2 Лугъатнен чалышув.

3. Оюн .ЗЕЙИН УДЖУМЫ. Мозговая атака.

4. Работа в парах. Чифтлернен иш.

5 . Зверочтение. Окъув.

6 . Фонетик талиль

7.  Микрофон.

8.  Ь ишаретнен сёзлерни бельгилев.

9.   Аталар сёзлери.

10. Диалог.

11. Раатлыкъ дакъкъасы. Адымчыкълар.

12. Оюн. Инанам-инанмайым.

13. Булмача.

14. Сёзлерни  денъиштирюв.

15. Азырджевап оюны.

16. Шаблонлар.

17. Нетидже.

Дерснинъ кетишаты.

I. Эр кес дюльбер тура ве дерсимизге азырлана.Келинъиз мусафирлеримизнен селямлашайыкъ

 -Селям алейкум, урьметли мусафирлер, балалар!

-Бугунь бизим дерсимиз пек меракълы оладжакъ.Амма бизим дерсимизге бир айванчыкъ мусафирликке келеджек.Насыл айван олгъаныны тапмаджанынъ джевабындан билермиз.

Далдан далгъа секире .

Оймакъ киби козьлери.

Тюкю темиз  йылтырай.

Тавшангъа бенъзей бираз.

                                       Сансар.

-Машалла .Бизим мусафиримиз сансарчыкъ.О сепетчигинде чешит-тюрлю вазифелер кетирди.Бу вазифелерни беджермек ичюн бу лугъатнен файдаланамыз.

ЛУГЪАТ

Дал-ветка

Сепет-корзина

Къувуш-дупло

Къараджа-лось

Сыгъын-олень

II.ЗЕЙИН УДЖУМЫ. Мозговая атака «Кийик айванлар»

                          Шиир «Сансарчыкъ»

Сансарлар къыштан къоркъмаз.

Аяздан да сакъланмаз.

Тончыкълары сыджачыкъ.

Тюкчиклери йымшачыкъ.

III. –Машалла ! Биз сизлернен «Мен ве Украина» дерсинде кийик айванлар акъкъында лаф эткен эдик.Ким насыл малюмат тапты?

IV. –Машалла !Сагъ олунъыз.

    _ Сиз айванлар акъкъында икяе эттинъыз. Къышта насыл этип къыйналгъанларыны айттынъз.Сиз оларны аджыдынъыз,насыл къышта айванларгъа этип ярдым этер эдинъиз?

V. «Микрофон» оюны.

VI. –Сагъ олунъыз. Сансарчыкънынъ сепетинде «Зверочтение» оюны бар.

ШАТВАН   КЪШКЪРЫА  ВЮА   ИИЛЬТК   ПИРКИ

VII. Энди бу сёзлерни тахтада тапып йымшакълыкъ ишарети олгъан сёзлерни бельгилейик.

    ТИЛЬКИ – 6ариф 5 сес.

-Не ичюн арифлер сестен чокъ?

-Энди бу сёзнен джумле тизинъиз.Оюн «Микрофон»

VIII. –Машалла! Мен бир сыра сезлерни динълемеге теклиф этем, эгер де бу сёзлерде Ь ишарети олгъаныны дуйсанъыз  шапылдарсынъыз .

ГУЛЬ, КОЙ, ГОЛЬ, ЧЁЛЬ, ЕЛЬ, БЕЛЬ, БОЙ, СОЙ, КОЗЬ, КУНЬ, ОЗЬ, УЧЬ, КУЗЬ, БААРЬ, ТИЛЬКИ.

IX. «Аталар сёзлери»

ТЕНБЕЛЬНИНЪИШИБИТМЕЗЯЗКЕЛЬСЕДЕКЪЫШЫБИТМЕЗ.

ТИЛЬАКЪЫЛТЕРАЗЕСИДИР.

X. –Машалла! Биз бугунь айванлар акъкъында чокъ лаф эттик. Келинъиз диалогны хатырлайыкъ.

                         «Тавшанчыкъ ве сансарчыкъ»

С: -Тавшанчыкъ,тавшанчыкъ!Сен къйда бардынъ?

Т: -Койге.

С:- Не ичюн?

Т:- Текаран пичен, ешиль  от  ве къапыста тапмагъа .

С:- Таптынъмы ?

Т:- Ёкъ ,пичен ве от къар тюбюнде ,бостанда исе копеклер .

С:-Энди не япаджанъ ?

Т:-Пытакъ ашайджам .

С:-О аджджы да ?

Т:- Ёкъ, татлы пытакъ мен эки кунь ашамадым!

 - Машалла!

XI. Раатлыкъ дакъкъасы.

«Адымчыкълар» Талебелер озьлери акъкъында яхшы сёзлерни адымлап айтмакъ кереклер.

XII. Оюн «Инанам-инанмайым»

а. Аювлар джевиз, мантар, пилит ашайлар.

б.Тавшанлар тилькилерден къоркъмайлар.

в. Сансарчыкъ учмагъа биле.

г. Тилькилер къышта  юкълайлар.

д.Шимди яз.

е. Биз учюнджи В сыныфта окъуймыз.

ж. Бизим ана тилимиз –рус тили.

XIII. «БУЛМАЧА»

Бу айван пек  кучьлю ве   балабан, юкъламагъа севе ба л тапса  къувана  -къувана  ашай . Аюв

Бу айванны  анасы чокъ, къышта беяз тон  кийе, тез чапа, от, хавуч, къапыста севе.

Тавшан.

Бу айван секирмеге севе, ювалары сайысы 6-7, ювасында  мантарлар, джевизлер,  пелитлер  бар.

Сансар.

Бу айван  айнеджи  ве  акъыллы , къуйругъындан къалпакъ тикмеге ола, тавукъ ве папийлерни хырсызлай.

XIV. –Машалла!

Сансарчыкънынъ сепетинде Бойле вазифе бар : сёзлерни ойле денъиштиринъиз ки , эки лл арифи  ян-янаша кельсин.

Суаль-суаллер            сель-

Ель-                              бульбуль-

Мисаль-                        тель-

Тиль-                             тель-

Бель-                              куль-

XV. Машалла! «ШАБЛОНЛАР» оюны.

XVI «АЗЫРДЖЕВАПЛАР» оюны.

Китап- къыдыр да тап.

Мышыкъ- олгъан сычангъа ашыкъ.

Секир- бизим Бекир.

Атла- килимни къатла.

Отурма- къутурма.

Копек- ашар Котек.

-Машалла! Бугунь сизлер пе яхшы чалыштынъыз.Келинъиз Йылбаш байрамына багъышлангъан ресимлеринъизни айванларгъа бахшыш оларакъ дагъгъа сансарчыкънынъ сепетинде еллайыкъ.

XVII. Бугуньки дерсимизни бегендинъизми? Дерсте насыл вазифелерни беджердик?

-Чокъ сагъ олунъыз. Сагълыкънен барынъыз.

КЪЫРЫМТАТАР  ТИЛИ. ОКЪУВ.

МЕВЗУ: Икметли сёз. Масал.

МАКЪСАТ: талебелерни масалнынъ мундериджесинен таныштырмакъ; ифадели окъув усталыгъы устюнде чашышмакъ; табиаткъа ве буюклерге севги ашламакъ; талебелернинъ нутукъларыны арттырув; ана тилимизге ве эдебиятымызгъа севге ашламакъ; халкъ агъыз яратыджылыгъы эсерлеринде ишкирлик, достлукъ ве эмексеверлик мевзуларыны кенъ ишлетильгенини къайд этмек.

 ДОНАТМАЛАР:достлукъ мевзусынен багълы олгъан  ресимлер,китаплар,оюнджакълар,ренкли къалем ве альбом.

                                     ДЕРСНИНЪ КЕТИШАТЫ

I. Тешкилий къысым.

-Селям алейкум,балалар!

                                     Бильги алсанъ мектепте

                                     Шадлыкъ осе юректе

                                     Окъуп,унер огренген

                                     Урьметленир эмекте.

II.-Бугуньки дерсимизде  достлукъ ве муаббетлик акъкъында лаф этеджекмиз.

   -Тахтагъа дикъкъат этинъиз:

ДОСТСЫЗ АДАМ –КЪАНАТСЫЗ  КЪУШ.

ЭМЕКТЕН ДОСТ АРТАР,ОШЕКТЕН –ДУШМАН.

ДОСТ КЪАРА КУНЬДЕ БЕЛЛИ ОЛУР.

ДОСТ ЧОКЪ ОЛСА,ЗАРАР АЗ ОЛУР.

-Бу аталар сёзлери не акъкъында?Маналарыны анълатынъыз.

III.-Машалла!

                                    Достлукъ –

                                    Достлукъ север.

                                    Достлукъ-

                                    Эр шейни енъер.

                                    Къадрине етсек

                                    Олмамыз мухтадж,

                                    Достлукътыр ,достум,

                                    Алтын тадж.

                                                           Черкез Али.

-Черкез Али достлукъ акъкъында насыл сёзлер айта?

-Сиз достунъыз акъкъында не айта билесинъиз?

IV. Конфликт алларнынъ огюни алув мешгъулиет.

«Дуйгъуны айт». Талебелер тёгерек олып туралар. Топны бир-бирине узаткъанда бир Дане мусбет ве бир Дане менфий дуйгъуны айта.Нетидже:факъат мусбет дуйгъуларны акъылда сакълап къаламыз.

V. –Машалла! Келинъиз китапларынъызны ачынъыз,108-109 саифе.Мен сизлерге масалны окъуйджам сизлер исе дикъкъатнен динълеп отурынъыз.

(Оджа метинни окъуй.)

-Масалны анъладынъыз? Насыл сёзлерни тюшюнмединъиз?

ЛУГЪАТ ИШИ

Икметли-мудрый

Чубукъ-палка

Муаббетлик-дружба.согласие

Мувафакъиет-успех

VI.Суаллер

-Къарт огъланларына не кетирмеге  эмир эте?

-Чубукълар къарткъа не ичюн керек?

-Къартнынъ икметли сёзлерини тапып окъунъыз.

-Къартнынъ огъланлары акъкъында не айтмакъ мумкюн? «ЗЕЙЙН УДЖУМЫ».

VII.-Келинъиз масалны «Зынджырчыкъ» шекилинде окъуйыкъ.

 -Тахтамызда язылгъан аталар сёзлери масалгъа келишеми?

-Не ичюн?

VIII.ФОНЕТИК МЕШГЪУЛИЕТ.

ОП-ОП-ОП-------БОСТАНГЪА САЧТЫКЪ КЪАРТОП.

УКЪ-УКЪ-УКЪ-----ЭЛИМДЕ ЭКИ ЧУБУКЪ.

ЛИК-ЛИК-ЛИК------БИРЛИК ВЕ МУАББЕТЛИК.

АЛ-АЛ-АЛ-------ДЕРСТЕ ОКЪУДЫКЪ МАСАЛ.

УМ-УМ-УМ-----АЛИЕ  МЕНИМ  ДОСТУМ.       

IX.Раатлыкъ дакъкъасы.

                                   О якъ, бу якъ салланып

                                   Эки де-бир тавланып,

                                   Келе пельван аювчыкъ

                                   Агъзы бурны балланып.

X Базы алларны музакерк этюв.

А. Алиме ве Динара Ребия раст кельмезден эвель пек дост эдилер .Ребия Алимене сыкъ къонушып башлады. Динара озюни къолайсыз сезе ве дастуна:»Экимизден биримизни сайла –деп айтты.Алиме…………………деп джевап бере.

В.Назифе эки афта хасталанды.Мектеп достларындан эки афта ичинде бир кимсе келип ,хабер алмадылар,телефон биле ачмадылар.Шу себептен о пек раатсызланды.Назифе мектепке кельген вакъытта…………………

С.Сыныфта къара тенли огълан пейда олды.Балаларнынъ биринджи суаллери»Я сен ,не, Африкадансынъмы?»-деп кульмеге башладылар.Сиз насыл япар эдинъиз?

XI.Метаграммалар.

Метаграмма-бу бир арифнен айырылгъан эки(я да зияде)сёз.

1.А арифнен адамнынъ энъ муим беден къысмы олам,

   Е арифнен исе сайы ,олам.

Б……Ш          Б……Ш

2.Б арифнен пек лезетли олам,

   Т арифнен исе терек ады ола м.

……АЛ           ………АЛ

3.А арифнен сенинъ бетинъде олам,

   У арифнен исе коклерде учам.

КЪ……Ш               КЪ……….Ш

XII. Тылсымлы ариф.

Бойле бир ариф барки,оны нокъталар ерине язсанъыз, алты янъы сёз олур.

СЕНЕ…..                                     ……..ОМЮР

ЮРЕ……                                     ……..ОЗЬ

ЭРКЕ…..                                      …….УЧЬ

XIII .Шиир «Достлукъ олса»

Шиирни оджа я да азырлыкъ корьген талебе окъуй.

ДОСТЛАРЫМ…..

О ЯПРАКЪ ,ЕЛЬ КУЧЬЛЮ ЭССЕ,

ОНЫ ДАЛЫНДАН КЪОПАРЫП АЛЫР.

ИНСАНЛАР ДОСТЛУКЪНЫНЪ КЪАДРИНЕ ЕТСЕ,
ЕЛЬ ДЕГИЛЬ…..

ТОПЛАР ДА МЕДЖАЛСЫЗ КЪАЛЫР.

                                                              (Билял Мамбет)

XIV.Иджадий иш.

«Бир къалемнен».Эр бир чифтке бир дане кягъыт ве къалем бериле. Экиси бераберликте къалемни тутып насылдыр ресимни сызмагъа арекет этелер.Оджанынъ ишмарынен ишни токътаталар.

-Сиз нени дуйдунъыз?

-Ресим сызмагъа енгиль олдымы?

-Не ичюн къыйын?

-Нетидже насыл? (Базыда бир-биринъизге ёл бермек керексинъиз.)

XV.Нетидже.

-Бугуньки дерсимизни бегендинъиз?

-Насыл мевзунен таныш олдыкъ?

-Энъ меракълы дерс къысымы.

XVI. Эв вазифеси.

-Масалны икяе этмеге

Азырланынъыз.