"Дойбы ойынының әдіс-тәсілдері. Орталық шаршылар"

• 1 слайд

  
  Дойбы ойынының әдіс – тәсілдері
  
  /Дойбы үйірмесінен ашық үйірме сабағы/
  Үйірме жаттықтырушысы: Есимжанов А.К
  
  
  
  
  
  
  
  Семей – 2021
  
  

• 2 слайд

  
  Үйірме сабағының мақсаттары:
  Дойбы ойынының әдіс-тәсілдерімен таныстыру, теориялық білімдерін жаттығу ойындары кезінде көрсетуге үйрету;
  Дойбы ойынын ойнау барысында оқушылардың зияткерлік және жеке еріктік әлеуетін ашу. Оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамыту;
  Дойбы ойынына деген қызығуылықтарын арттыру. Мақсатқа бағыттылық, сенімділік және жеңіске деген ерікті тәрбиелеу
  
  
  

• 3 слайд

  Дойбының шығу тарихынан
  Дойбы – ежелгі тарихи ойын. Ең ежелгі дойбы ойынауға арналған құралдар мысыр, ежелгі рим және русьтегі киев аймақтарындағы қазбалардан табылған. Ежелгі римде дойбы ойыны “латрункул” деген атауға ие. Бұл латын сөзі “латро” , қазақшаға аударғанда сарбаз, жауынгер деген мағына береді.
  

• 4 слайд

  Дойбының түрлері
  

• 5 слайд

  Қазақстандағы дойбы ойыны
  Кейбір деректерге қарағанда дойбы қазақ жеріне 1740 жылдар шамасында келген. Абайдың атасы Өскенбай, өз әкесі Құнанбай, атақты Кемпірбай ақын және олардың көптеген замандастары дойбыны құмарта ойнаған. Қазақстанда дойбыдан ресми жарыстар 1935 жылдан бері өтіп келеді. Қазақтан бірінші болып дойбыдан спорт шеберлігіне кандидат болған – Шәкір Әлімбайұлы Жамбыршин
  

• 6 слайд

  
  
  
  
  Қызықты ақпарат
  
  Күнделікті өмірде ойнап жүрген дойбы “тексіз дойбы” болып есептеледі. Ал “текті дойбы” дегеніміз тек қана хандар мен билер ойнайтын дойбы .Ойынның негізгі атауы «Қазақтың дана би дойбысы». Бірақ, кейіннен халыққа түсінікті болуы үшін арнайы «Хан дойбысы» деген атау берген.
  Йә, бұл дойбыны тек хандар ойнаған. Ал қара халықтан ойын ережесі құпия ұсталған. Себебі бұл ойынның барлық жүрісі мен қозғалысы хандықтың саясатына тікелей қатысты. Хандар мен билердің ұстанған саясаты, ел басқаруы, жаза қолдану, экономиканы көтеру мен соғыс ашу, бейбіт келісімге келу, көтеріліс жасау, төрелік ету бәрі – бәрі осы ойынға жинақталған. Сол себепті хандар бұл ойынды өте құпияда ұстады. 
  
  
  
  
  

• 7 слайд

  Дойбы ойынының ойналуы, әдіс-тәсілдері
   Дойбыны алпыс төрт шаршыға бөлінген тақтада он екі таспен екі адам ойнайды.
  Ойынның мақсаты — қарсыласының тастарын түгел жою немесе жүріс жолдарын бөгеп тастау.
  
  
  

• 8 слайд

  Дойбы ойынының ойналуы, әдіс-тәсілдері
  Дойбыны алпыс төрт шаршыға бөлінген тақтада он екі таспен екі адам ойнайды.
  Ойынның мақсаты — қарсыласының тастарын түгел жою немесе жүріс жолдарын бөгеп тастау.
  
  
  

• 9 слайд

  Миға шабуыл
  
  Дойбы қандай ойын?
  А) қозғалмалы
  Ә) үстел үсті
  Б) олимпиадалық
   
  Дойбының латын тіліндегі атауы қандай?
  А) шатраш
  Ә) шахмат
  Б) латрункул
   
  Дойбы ойынынан қазақтан бірінші спорт шеберлігіне кандидат болған кім?
  А) Ш.Жамбыршин
  Ә) Ш.Әбенов
  Б) М.Әуезов
   
  Жәй жүріс дегеніміз не?
  А) дойбының жай қозғалысы
  Ә) қарсыластың дойбы тасын жеу жүрісі
  Б) олимпиадалық соққы
   
  Соққы жүріс дегеніміз не?
  А) дойбының жай қозғалысы
  Ә) қарсыластың дойбы тасын жеу жүрісі
  Б) олимпиадалық соққы
   
  
  
  Эндшпиль дегеніміз не?
  А) дойбының бастапқы кезеңі
  Ә) дйбы ойынының ортаңғы кезеңі
  Б) дойбы ойынының аяқталу кезеңі
   
  Дойбы ойынын ойнаған қазақтың ұлы тұлғалары?
  А) Құнанбай, Абай, Шәкәрім...
  Ә) Т.Тоқтаров, А.Иманов
  Б) А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов
   
  Дойбы қазақ жеріне шамамен қай жылы келді?
  А) 1990
  Ә) 1790
  Б) 1740
   
  Дойбы композициялары дегенміз не?
  А) дойбы ойынының бір түрі
  Ә) дойбы шығармашылығының бір түрі
  Б) дойбы тастарының бір түрі
   
  Этюдтар дегеніміз не?
  А) ақ және қара тастар
  Ә) дойбы ойналатын шаршы
  Б) тастарды жегізу арқылы жеңіске жету композициясы
   
  
  
  

• 10 слайд

  Ата-аналарға кеңес
  Қазіргі пандемия жағдайында балалар көп уақыттарын ұялы гаджеттермен немесе компьютер /ноутбук/ алдында өткізеді. Ата-ананың өз баласының бос уақытын тиімді ұйымдастыру өз қолдарында. Дойбы ойыны кезінде баланың мүмкіндігі кеңейеді, басқа да ерекше қасиеттері дамиды. Балаға дойбы ойынын үйрете отырып, бала бойына мінсіз қасиеттерді қалыптастырамыз: шыдамдылық, алғырлық, логикалық ойлауы дамыған бала қалыптасады. Сондықтан, ата-аналарға өз баласын дойбы ойынына қызықтыру үшін бірнегше кеңес ұсынамын:
  1. 3-4 жастағы балаларға арналған дойбы тақтайшасы мен дойбы фишкаларын балаларға арналған ұшақ, машина тәріздес ойыншықтар түрінде алып беріңіз. Ол балаларға қызығушылық әкеледі.
  2. Балаға түсінікті түрде дойбының ережесін түсіндіру керек. Бұл ойынның ең дұрыс таңдалған түрі «орыс дойбысы». Бұл ойын тақтайшада ойнатылады. 8х8 торкөзбен өлешенеді. Әр ойыншының 12 дойбысы бар. Ойын басында 3 қатар қойылады. Дойбыны бос қара торкөздерге қисығынан жүруге болады. Қарсыластың дойбысын жеп жолдан алып тасталынып отырады. Бір шеттен екінші шетке жеткен дойбы –би атанады. Би барлық жағдайда жолындағы дойбыларды жеп қояды. Ойын мақсаты – қарсыластың барлық дойбысын жеп қою.
  3. Балаларға ойнау ережесіне байланысты мағлұмат беру.
  4. Баланы дойбы ойынына үйреткенде алға талпынысын байқауға болады. Ойын кезінде бала өзінен мықты қарсыласпен де әлсіз қарсыласпен де ойнауы керек.
  5. Бала ойын кезінде шатасып жатса, араласпау керек. Бала өздігінен ойланып тығырықтан шыға білуі қажет.
  6. Баланы міндетті түрде мақтау керек.
  Балаңыздың гаджетіне онлайн дойбы ойынын көшіріп беріңіз, мысалы мына сілтемені қолданып: http://www.iggamecenter.com/info/ru/main.html
  Бос уақытыңызда өзіңіз де балаңызбен бірігіп дойбы ойнаңыз.
  Балаңыздың дойбы үйірмесіне қатысуына жетекшілік етіңіз. Сізге және балаңызға сәттілік тілейміз”
  

• 11 слайд

  Сабақты қорытындылау
  Сабаққа белсенді қатысып, жақсы ойын көрсеткен балаларды мадақтау, төселгімен марапаттау
  Сабақты аяқтау